Gennep Obrz�dy przej�cia9

Typowy schemat rytuałów przejścia (wyłączenia, okres przejściowy, wlączo-nie) odnajdujemy w obrządach składania ofiar. Jost on obecny w najdrobm,. szych szczegółach w obrzędowości hinduskiej i staróżydowskiop. a niekiedy także w ceremoniach pielgrzymek oraz w devott>. Jeśli chodzi o pielgrzymki^ toticMo. to powszechnie są znane obrzędy .uświęcające", odprawiane przed wy ruszeniom w drogę, których cotem jest oderwania pielgrzyma od rzeczywtstoio prcknum i wprowadzenie do rzeczywistości sacrum, co znajduje $svó| wynt w noszeniu specjalnych znaków (amulety, różaóoe, pielgrzymie miseczki itp.) a także w zachowaniu pielgrzyma (post, asceza, abstynencja seksualna itp i U muzułmanów¹'* pielgrzym, który ślubował, że uda się do Mekki, gdy przekra* cza granicę świętych miejsc (Mekka, Medyna), jest w stanie uświęcenia, zwanym Ihmm Starożytny obyczaj stanowi! jednak, że pielgrzym znajduje się w owym A nm zaraz po wyruszeniu w drogę. W ten sposób każdy uczestnik pielgrzymki, od jej początku do koóca, byt jakby wyjęty poza nawias żyda społecznego (rodzaj okresu przejściowego). Podobnie rzecz się ma w buddyzmie. Każda pielgrzymka zaczyna się od obrzędów wyłączenia, a po przybyciu do sanktuarium odprawia się specjalne rytuały pielgrzymkowe, zawierające między innymi elementy obrzędów integracji z bóstwem (dotknięcie Czarnego Kamienia*, być może lak-ze pierwotny zwyczaj rzucania kamieniami), a następnie obrzędy wyłączenia ze świątyni i powrotu do życia społecznego i rodzinnego. Ten sam mechanizm od> najdu emy w devotfo traktowanym jako ofiara z siebie samego lub też specjalna forma zwykłej ofiary. Nawiasem mówiąc, co do zasady devof/o wiąże ślę ściśle z obrzędami inicjacji*

Chociaż bynajmniej nie aspiruję do sporządzenia w niniejszej książce pełnego katalogu ceremonii układających się w schemat rytuałów przejścia, pragnę jednak wspomnieć o kilku przypadkach, w których okres przejściowy uzyskuje swoistą autonomię jako wtórny element włączony do jakiegoś rytuału. Na przykład pośród wielu ceremonii o charakterze dosyć uniwersalnym znajdują się ta-kie. których częścią jest przenoszenie osób albo przedmiotów w taki sposób, by przez jakiś czas nie stykały się z ziemią. Owo przenoszenie odbywa się w renuo

■ Zot>. Horwi Hubert Marco! Mauss EssaJ sur la naturę ot /a fonction du sficnficę.

*Zob. na przykład WiWam Robertson Smith, Lectures on rhe ftełigton ol fho $** fes.». 255-250 (jago rorp*toc*e wymagają uzupełnienia moimi) oraz Stanisław Ctat* •M. Kónttcfw Ver*anósctia/t bm den SudtUten, Uipag- Krakau 1887,9.41 nasi.

" Zob DWionnaiie des §nUqutiet grecąues eł romalnet d'a pręt les fortu ol łw monumentt Citoriet V>ctor Daremberg. Etimoncł Sagfto (red.), 11, Parts 1677 (dwfltfoj; Paul HuvoUn, Lea taplam nrngąm et te dmt mnrnln, Mftcon 1901.

• Czarny Kimon (arab. bodzar): wbudowany w jodon 2 narożników świątyni Kaabo w Makce Jl» obiektom cni I kuku wyznawców islamu. Wodług logęndy tan święty U mwft aoM przyniesiony przez amoki Gabrtaia Pierwotnie byt bioty, olo zmienił barwę te czarną pod wpływam pielgrzymów - priyp rad. poi.

_(|kty₀t_i na kohsklm lub byczym Qrzbreae. w powozie tp Pr/edmiot cera ^ ^0 jostaó postawiony na ruchomej czy nieruchome) pterlormle. cokole. ^ jjy Komo. Obrzęd ten różni się zasadniczo od rytuału, w którym uczattm pochodzę nad czymś lub przenoszą kogoś przez coś, choć niekiedy ttę na nakładają. Różnica polega na tym, ze w tym przypadku przedmiot cerami ma zostać podniesiony do góry. wyniesiony ponad resztę Jego sem zaś _|Hł} iKyw w tym. by - tak się sądzi - zapobiec zanieczyszczeniu świętej ziemi lub ^ ziemi poprzez kontakt 2 istotą nieczystą. Jeśli przyjąć, że rytuał ten znajdo-_t zastosowanie w ceremoniach narodzin, dojrzałości, inicjacji, zaślubin, inłronl-zicji, Święceń, pogrzebu, podróży osób uświęconych (króla, kapłana itp.). to naj-prostszą Interpretacją, jak sądzę, jest potraktowanie tego obrzędu jako rytuału #ssu przejściowego. W dartym momencie bowiem osoba przenoszona nte na-ezyartdo rzeczywistości sacrum, ani do rzeczywistości prdanum, Jeżeli zaś należy do którejś z nich, to izoluje się ją od tej drugiej rzeczywistość, by nie mogła gę do niej włączyć. Zatem utrzymuje się ją w stanie pośrednim, między ziemią 8 wbem. W ten sam sposób zmarły złożony do prowizorycznego grobu jest zapeszony między życiem a śmiercią.

Interesujący i skomplikowany jest zespól obrzędów towarzyszących ze-nócie. Pośród rytuałów, którym podczas całej misji są poddawani uczestnicy krwawej zemsty, można wyodrębnić także rytuały układające się w schemat rytuałów przejścia. Znajdujemy tu uświęcenie, okres przejściowy i powrót do rzeczywistości protanum. Więcej uwagi poświęcę temu zjawisku w innym miejscu w związku z prawem azylu. Tu chciałbym tylko zaznaczyć, iż schemat ten występuje bardzo wyraźnie w Australii i w krajach arabskich.

Rozmaite obrzędy obejmowania w posiadanie, która zawierają elementy nagadania i zdejmowania tabu, mające na celu wyłączenie kogoś ze społeczności ogólnej 1 włączenie go do społeczności specjalnej, także posługują się schematem rytuałów przejścia. W Arabii obrzędy, w których bóstwo obejmowało w posiadanie nowe tereny, zawierały okres przejściowy. Dopiero po jego zakończeniu można było uprawiać ziemię⁵⁰. Bez wątpienia podobny schemat pojawia się na wyspach Oceanii i w Afryce.

Okres przejściowy istnieje także w rytuałach przenoszenia relikwii, a zawiera między momentem opuszczenia miejsca ich dotychczasowego przechowywania a dotarciem na miejsce ostatecznego spoczynku. Kościół katoficti ma tu specjalny obrzęd, a wszystkie osoby zaangażowane w transport relikwii w czasie podróży znajdują się w stanie uświęcenia. Podobnie jest w przypadku zmiany mloloca posągów bóstw I świętych czy też podróży krób-kapłana-boga Schemat rytuałów przejścia znajduje się więc u podstaw nia tylko zespołów coremonll. które towarzyszą przejściu z Jednego stadion życia do innego kjb

• zoo ypm Robertson Smith. Lećturos on on /łeflg/on oł me Sarmat, 9.124 ors

po**

Gennep Obrz�dy przej�cia9

Gennep Obrz�dy przej�cia9

Gennep Obrz�dy przej�cia9

Gennep Obrz�dy przej�cia9