IMG26

SKRZYDŁO PÓŁNOCNE ZAMKI WYSOKIEGO - DZIEJE KSZTAŁT ARCHITEKTONICZNY I WYPOSAŻENIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH 57

; Dokonana przeze mnie analiza potwierdza ustali. Schmida W takim właśnie porządku przed--y wyposażenie poszczególnych zakrystii.

Wielka zakrystia

W 1394 roku znajdowały się w niej^{1 2}"³ („in der jn sacristen”) trzy srebrne lichtarze, dwie srebrne -Jnice i jedna pozłacana, jedna srebrna łódka 723157 mszał w srebrnych oprawach, srebrny ułplt, dwie pary srebrnych ampułek, dwa srebrne ia do mycia rąk („becken" - lavabo), dwa złote ięhy, pięć złotych i dwa duże srebrne pektoraly, eika monstrancja, „w której ma się zwyczaj nosić ó Chrystusa" (monstrancja eucharystyczna), cały Tliturgiczny biskupa z infułą i pastorałem, trzy me kubki, dwie pary srebrnych sznurów totum 7™°r3uża borta na kapy totum duplex, bona t eynen finen perlin cruczefuie totum duplex", e_srebme borty do ołtarza wysokiego (główne-i dwie pary srebrnych angulariów, dwie złote srebrne korony na obraz Najświętszej Marii ny, cztery krzyże do rytu totum duplex i cztery uplex - wszys tkie ze srebra. Poza tym przecho-ano tam liczne szaty liturgiczne: jedenaście or-tSW („orna ten") do rytu totum duplex, dwa oma-.postne, czerwony komplet szat do mszy¹⁹’ i do ■~ ćłwie kapy, czternaście najlepszych kap do to-duplex, dwadzieścia trzy wspólne kapy, dwa 'piety do mszy porannych'(„frumessecazelen") jeden do duplex i dwa na dni powszednie, jedno me kropidło i do tego kropielnica z tego same-kruszcu.

Cztery lata później nastąpiły drobne zmiany wyposażeniu. Pojawia się dziewięć srebrnych bort am duplex i duplex do ołtarzy, cztery srebrne tependia, sprzęty dla młodych (uczniów? - „jun-gen gereihe") z czterema parami sznurów („snuren" - cingulum) totum dup!ex i dup/ex, osiem srebrnych angulariów do ołtarzy dwóch najwyższych rytów. Obraz NMP zyskał cztery'srebrne korony, Ornatów do najwyższego rytu świątecznego było już tylko dziesięć, o osiem zwiększyła się natomiast liczba najlepszych kap (które leżały i wisiały - sposób przechowywania?). Brakuje natomiast kompletów do mszy porannych i kompletu czerwonego, a także jednej pozłacanej kadzielnicy. Zmiany są więc minimalne. Ważniejsze jest, że w wielkiej zakrystii znalazły się niemieckojęzyczne Księgi. W porównaniu do spisu z 1394 r. (znajdowały się na wyposażeniu kościoła; doszły dwie: ..vaterbuch” i jedna część niemieckiej Biblii. Odtąd przechowywanę je w wielkiej zakrystii.

W 1437 roku ódnotowanó tam dwanaście ornatów totum duplex, „czwene schilde" na kapę i osiemnaście alb tego rytu. cztery srebrne humerały i trzy wyszywane perłami, dwadzieścia trzy wiszące i leżące kapy najwyższego rytu, dwadzieścia dwie kapy na dni powszednie, pięć kompletów do mszy z rokietami¹⁹², sześć „almucy”¹⁹¹! dwanaście dziecięcych kapeluszy, parę dziecięcych rokiet, dwa srebrne humerały, parę dziecięcych sznurów (cingulum), srebrne kadzidło, mszał w srebrnych okładkach, parę srebrnych ampułek. Ponadto wymieniono trzy kielichy (jeden złoty i dwa srebrne), pięć pektorałów ze złota, sześć ze srebra, dużą monstrancję na Najświętszy Sakrament. Podobnie jak w latach poprzednich w wielkiej zakrystii przechowywano kompletny strój biskupi z infułą i pastorałem, trzy pary sznurów (cingulum) totum dupiex, srebrną puszkę na komunikanty, dużą bortę na kapę totum duplex, bonę z perłowym krzyżem, dziewięć srebrnych bort na ołtarze w najwyższym rycie, sześć angulariów do głównego ołtarza i po cztery do pozostałych trzech ołtarzy. Złożono tam również dwie korony (złotą i srebrną) do wizerunku NMP i takie same dla Dzieciątka Jezus, a także dziewiętnaście niemieckojęzycznych ksiąg oraz sto siedemnaście łokci płótna lnianego „dy alle geblecht ist”.

W1439 roku zmieniło się bardzo niewiele (m.in. doszła jedna księga i o pięć łokci zmniejszyła się ilość płótna).

1

Pizy identyfikacji poszczególnych sprzętów liturgicznych zlałem z G/osśarium Arlis, Bd. 2: Liturgtsche Geritte, Kreu-tmd Retiqutare der ebristlieben Kircben, Tilblngen-Sirasshurg Bd A: Paramente und Bucber der cbrtsiltcben Kircben, lOnchcn-New York-London-Puris 1982. oraz podstawowej pra-[ Bogusława Nadolskiego, Liturgika, t. 1: Liturgika fundamen-, Poznali 1989; w Z- Liturgia i czas, Poznań 1991. Za udo-: ml pierwszej pracy dziękuję Agnieszce Błażewicz z Działu j Muzeum Zamkowego w Malborku. ^m Święta w kalendarzu Zakonu Niemieckiego posiadały trzy : najwyższy zdwojony pierwszej klasy ifonm duptez), zdwo-(,duptex) oraz pólzdwojony (semiduptez). O kalendarzach i Henryk Piwoński, Kult Świętych w zabytkach li tur -

2

Krzyżaków w Polsce, Archiwa, Biblioteki i Muzea Ko-flne, t 17, 1983, s. 313-3S2,

^1,1 Na komplet szat nazywanych w źródłach casele, kazele • się: suunna, alba, ornat, humerał, manipularz I stula, iemy je określać jako komplety do mszy.

3

Rokieta - używana od IX w. przez prałatów i biskupów jako sr ról chórowy. Różni się od komży krojem (wąskie rękawy): Jest szatą ozdobną, nielmirgtczną - B. Nadolski, Liturgika .., 1.1 (jak w przyp. 189), s- Ml.

AJmucla, almutia - plcrwomlc kaptur sięgający do ramion. W Średniowieczu rodzaj płaszczyka na ramiona z małym kapturem. Należy do ubiorów chórowych - Glossarium..., Bd. 4 (jak w przyp. 189). s 22.