IMG15

BIBLIOTHECA PATRUM

otwartej w Warszawie w sierpniu 1747 (liczącej z biegiem czasu ok. 200 000 vol.). W tym czasie rozpoczęto również tworzenie zbiorów niezależnych od Kościoła. Przyczyną przemieszczania, a często i zniszczenia wielu zbiorów kość. była kasata jezuitów (1773) i sekularyzacja klasztorów (1781 w Galicji, 1819 oraz po 1863 w Królestwie Pol., 1840 w zaborze prus.) oraz reorganizacja diecezji poi. w XIX w.

W związku z organizacją centralnych seminariów duch. przez nowo powstałe diecezje tworzono b. seminaryjne, włączając do nich niektóre b. kapitulne, a nawet par., co przyczyniło się w XIX i XX w. do zaniku niektórych b. kapitulnych; utrzymały się nadal B. Kapitulna (Archidiecezjalna) w Gnieźnie (ok. 30 000 vol.) oraz B. Kapitulna we Wrocławiu (162 000 vol., w tym 25000 starych druków).

Księgozbiory seminaryjne stały się tym samym najbardziej uprzywilejowanymi zbiorami kościelnymi. B. tc systematycznie powiększają swe zasoby, które służą jako pomoc nauk. do studiów teol.; 1975 ich zbiory wynosiły:

SEMINARIUM		DRUK!	1	CZASOPISMA
Białystok	nowe	stare	razem	tytuły -	woluminy
	16 845	373	17 218	102	3 400
Częstochowa	19 000	_	19 000	120
Drohiczyn	13 000	57	13 057	192
Gdańsk	21 383	411	21 794	64	976
Gniezno	32 000	^1 — '	32 000	637
Gorzów	26 330	1 130	27 460	214
Katowice	39 300	106	39 406	377
Kielce	36 918	8 452	45 370	1 035	6 798
Kraków	30 000	— i	30 000	—
Lublin	36 100	14 845	50 945	I 515
Łomża	25 000	1 160	26 160	170
Łódź	26 525	163	26 688	324
Nysa	33 000	8 700	41 700	300	4 500
Olsztyn	80 000	9 000	89 000	850
Pelplin	38 000	12 000	50 000	600
Płock	40 000	2 000	42 000	200	2 000
Poznań	85 000	11 200	96 200	1 500	9 800
Przemyśl	24 864	1 610	26 474	154
Sandomierz	59 500	20 000	79 500	695
Siedlce	23 000	80	23 080	162	1 920
Tarnów	73 000	7 036	80 036	900	11 064
Warszawa	58 910	23 595	82 505	1 813
Włocławek	61 000	25 765	86 765	587
Wrocław	65 000	4 500	69 500	1 750	25 000

Istnieją też liczne b. parafialne, gromadzące książki o tematyce rei. i popularnonaukowej; w Warszawie 1975 było ich 23.

B. klasztorne związane są w zasadzie z zak. seminariami duch. bądź też redakcjami i wydawnictwami religijnymi. Dominikanie w Krakowie mają ok. 26 000 voJ. w b. starych druków oraz w b. nowych druków (seminaryjnej), misjonarze św. Wincentego a Paulo w Krakowie — ok. 60 000 vol., redemptoryści w Tuchowie — ok. 55 000 vol., paulini na Jasnej Górze — 47 000 nowych i 10000 starych druków, werbiści w Pieniężnie — 30 000 vol., jezuici w Krakowie w b. starych druków ok. 15 000, w B. Wydziału Filoz. ok. 40 000 vol., a w B. Pisarzy ok. 50 000 vol., jezuici w Warszawie, których zbiory uznano 1970 za b. uniwersytecką, mają w B. Teologicznej „Bobolanum” ok. 80 000 vol., w B. Pisarzy ok. 1J0 000 vol., bernardyni w Kalwarii Zebrzydowskiej — ok. 40 000 voI., scrcanie w Stadnikach — ok. 30 000 vol., salezjanie w Krakowie — ok. 25 000 woluminów.

Do b. kościelnych zalicza się również zbiory wyższych uczelni teol.; 1975 B. Uniwersytecka -*• Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie liczyła 99 256 vol. oraz 1622 tytuły czasopism, a B, Uniwersytecka -> Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego — 681 518 vol. (w tym 36 571 starych druków) oraz 2822 tytuły czasopism bieżących, w tym 1641 zagranicznych.

J Lelewel, Bibliograficznych ksiąg dwoje I-II, Wl 1823-26; F. Radziszewski, Wiodomoić hhtoryczno-slatyslycznu o znakomitszych b. publicznych l prywat-nyrh. Kr 1875; K. Miaikowtki, Z B. Seminarium Duchownego w Poznaniu, fKoic 6(1904) 124-139; A. Birken ma jer, Książka Ottona Waldego o szwedzkich idobycsach bibliotecznych, Ezlibris 5 (1924) 65-78; B, Brcźgo, Losy b. Je-tkkkh kolegiów w Potocku I Witebsku, PP 169(1926) 88-94; L. Zalewski,

/ • iemlnorlum Duchownego w Lublinie I b, klasztorne w diecezji lubelskiej podUmkiel, W*« 1926: E. Chwalcwik, Zbiory polskie, archiwa, b,, gabinety,

. den* muzea i Inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie I na obczyźnie ■ porządku alfal/etyt mym według miejscowości ułożone I-II, Wwa 1926-27; •A W    »>k». / dziejów książki w Poznaniu w XVI wieku, Pz 1927;

»,-r. mnowtet. B Kapitulna w Gnieźnie, w: B. wielkopolskie I pomorskie,

Pz 1929, 153-158; E. Majkowski, II. Archldlecesjulna (w Poznaniu), w; B. wielkopolskie I pomorskie, Pz 1929, 3-13; J.O, Ostrowski, II. klassloru benedyktynów w Lubiniu, w: D. wielkopolskie I pomorskie, IV. 1929, 166-190: A Blrkcnmujor, Nowe szczegóły o dzlojaoll księgozbioru Jakuba Brzeźnlcklego, Kr 1932; K. Plckurskl, Książka w Polsce w XV I XVI wieku, w: Kultura staropolska, Kr 1932, 352-384; 8. Brzoziliski, B. biskupa podkanclerzego Piotra Tomickiego, Wwa 1939; S. Chody Oski, U. Kapituły Włocławskiej, Wl 1950; K. Glomblowskl, B. Franciszkanów w Nysie w świetle Inwentarza z J678 r., Wr 1953; ILE. Wyczuwskl, B. parafialne w diecezji krakowskiej u schyłku XVł wieku, PS 6(1953-54) 114-142; G. Pianko, Powstanie h. I archiwów w Polsce w epoce humanizmu I reformacji, Meander 9 (1954) I, 10-32; I., Chwa-lowik, Exflbrlsy polskie szesnastego I siedemnastego wieku, Wr 1955; II. Ś/wej-ko walca i D. Klasztoru Cyslersek w Trzebnicy, Wr 1955; M Łody/iskl, Materiały do dziejów państwowej polityki bibliotecznej w Księstwie Warszawskim I Królestwie Polskim (1807-1831), Wr 1958; P. Bańkowski, B. Publiczna Załuskich I jej twórcy, Wwa 1959; i. Grycz, A. Gryczowa, Historia książki I b. w zarysie, Wwa 1959,1968*; R. Gustaw, Stan I potrzeby b. kościelnych oraz program pracy na najbliższy okres, ABMK I (1959) z. 1, 34-43; C. Pilichowski, Z dziejów szwedzkich zaborów b. I archiwów polskich w XVII I XVIII wieku, Od 1960; W. Wójcik, Włączenie zbiorów poklaszlornych do B. Seminarium Duchownego w Sandomierzu, ABMK I (1960) /.. 2, 50-65; L. Hajduk lewic/., Księgozbiór / zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickiego, Wr 1961; 1 Piszcz, D. Klasztoru OO, Reformatów w Łąkach na Pomorzu, ABMK 2 (1961) 207-226; J, Szymański, Archiwum I D. Parafialna w Wojniczu, ABMK 2(1961) 167-176; J. Pachoński, Drukarze, księgarze I bibliofile krakowscy, 1730-1815, Kr 1962; A. Świerk, Z problematyki badań nad dziejami śląskich b. klasztornych, Sobótka 18(1963) z. I, 14-25; W. Wójcik, Archiwum I B. Kapituły w Sandomierzu, ABMK 7(1963) 5-41; S. Dabl, Dzieje książki, Wr 196); J. Długosz, B. Klasztoru OO. Karmelitów Bosych w Czernej, ABMK 11 (1965) 109-117; S. Estreicher, Katalog tyniecki, RKr 37(W6J)-3-)6; J. Obłok, O początkach kolegium Jezuickiego I seminarium duchownego w Braniewie, SW 5 (1968) 5-41; J, Kłoczowski, Zakony męskie w Polsce w XVI-XVIII wieku, KwP II 686-690; S. Lilak, Struktura I funkcje parafii w Polsce, KwP II 363--367; L, Grzebień, Duchowieństwo polskiego odrodzenia a książka, ABMK 21 (1970) 295-302; D. Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1918--1970, ABMK 23(1971) 17-212; EWK (passim); L. Grzebień, D. biskupia Hieronima Rozrażewsklego (1542-1600), ABMK 22(1971) 61-168; K. Rulka, Stan badań nad księgozbiorami diecezji włocławskiej oraz postulaty badawcze na przyszłość, ABMK 26(1973) 5-57; R. Nfr, Naukowe b. kościelne w Polsce po 1945 roku, Lb 1974 (mpsBKUL); W. Urban, Zarys dziejów B. Kapitulnej we Wrocławiu, w: Yerbum crucls, Wr 1974, 89-112; H.D. Wojtyska, Katalog rękopisów B. Seminarium Duchownego w Lublinie, ABMK 28(1974) 233-282, 29(1974) 157-219, 30(1975) 133-194; L. Grzebień, Organizacja b. Jezuickich w Polsce, ABMK 30(1975) 223-278, 31 (1975) 225-281; J. Ryl, Najstarszy opis książek (1608 r.) B. Kapitulnej w Gnieźnie, Studia Gncaoenaia 1 (1975) 229-251; W. Urban, Szkice z dziejów b. kanoników kapituły katedralnej we Wrocławiu w XVII wieku, CS 7(1975) 149-214; H.E. Wyczawski, Kościelne zbiory biblioteczne. Wiek XVI-XV1II, DTKP II I, 517-551.

Ludwik Grzebień

„BIBLIOTHECA CARMELITANA”, kwartalnik wyd. 1937-38 przez karmelitów bosych w Krakowie pod red. Bernarda Smyraka (o. Bernard od Matki Bożej), poświęcony zagadnieniom życia ascet.-mist.; propagował nurt karmelitański w duchowości katolickiej. W 1939 zrezygnowano z charakteru kwartalnika i zaczęto wydawać pismo pod tym samym tytułem jako serię; do 1930 ukazało się 28 t. (m.in. poi. przekł. dzieł św. Jana od Krzyża i św. Teresy Wielkiej). Feliks Lenort

BIBLIOTHECA PATRUM, zbiory staroż. i średniow. tekstów chrześc., które ukazały się w XVI i XVII w.; stanowiły one podstawę wydawanej 1846-68 przez J.P. Migne’a Patrologia graeca oraz Patrologia latina.

Pierwszym wydawcą B.P. był M. dc la Bigne z Bayeux (Normandia), który ogłosił Bibliotheca sanctorum patrum supra du-centos (I-VIII, P 1578; 1589 wydano jeszcze t. IX); F. du Duc (Ducaeus), wznawiając 1624 ten zbiór (I-XVII, P 1654⁶), dołączył do niego gr.-łac. Auciarium (I-II), a G. Morel dodał Supplementum iatinum (P 1639); rodzina drukarzy lyoń. Anissonów opublikowała edycję pt. Maxima bibliotheca veterum patrum et anliquorum scriptorum ecclesiasticorum (1-XXVII, Ly 1677), do której wprowadzenie opracował L.T. Ittig, De blbllo-thecis et catenis patrum (L 1707). Inny zbiór, Bibliotheca veie-rum patrum antiquorumque scriptorum ecclesiasticorum (I-XIV, Ve 1765-88), pochodzi od A. Gallandicgo i zawiera teksty gr., których brakowało w wyd. Bigne’a; odznacza się kryt. doborem źródeł; w XIX w. wyszedł Index alphabetlcus „Bibliothecae graeco-lailnae" (Boi 1863). Podobne zbiory wydawali F. Com-bćfis, Auctarium rtovum biblio thecae graeco-latlnorumpatrum (I-II,

P 1648), Auctarium novlssimum (I-II, P 1672), B.p. conclonatorla (I-VIII, P 1662) oraz J.L. d’Achcry, Veterum alkfuot scriptorum [...] splclleglum (I-XIII, P 1655-77,1723 *), zawierające m.in. teksty ułożone przez fałszerza J. Vjgniera, uważane wówczas

510