IMGˆ61
trudnym do wykazania jest fakt, że pozytywna lub negatywna ocena programu reformy ma wpływ na czynny lub bierny udział badanych w procesie zmian.
Należy przypuszczać, że niewielkie zróżnicowanie ocen wśród nauczycieli mogło również stanowić o uzyskanych wynikach badań dotyczących związku między poziomem znajomości programu reformy a oceną zmian. Wykazano bowiem niski stopień współzależności między tymi zmiennymi. Przykładem może być spostrzeżenie, iż nauczyciele wykazali się w większości słabą znajomością zmian w programach nauczania, oceniając je jednocześnie stosunkowo najbardziej pozytywnie.
Zachowania nauczycieli w sferze pracy zawodowej Powierzchowność posiadanych informacji o programie reformy oraz brak jednoznaczności w jego ocenie znajdują odzwierciedlenie w reakcjach nauczycieli w sferze pracy zawodowej. Nauczyciele nie czują się w nowej sytuacji bezpiecznie - ponad 85% badanych odczuwa niepokój w związku z reformą. Zagrożenie utraty zatrudnienia, niskie płace, a co za tym idzie - brak wystarczających środków finansowych na podnoszenie i poszerzanie kwalifikacji oraz złe warunki pracy, które są, zdaniem badanych, zupełnie niedostosowane do wymagań reformy - to główne przyczyny niepokoju oraz trudności w przystosowaniu się do zmian.
Nauczyciele są pełni obaw o swoją zawodową przyszłość w obliczu zachodzących przemian. Część z nich już teraz zauważa niekorzystny wpływ realizacji reformy na pracę zawodową. Ich wysiłek związany z wdrażaniem zadań reformy nie jest doceniany, a ciągłe doskonalenia zawodowe nie skutkują odpowiednią gratyfikacją finansową. Gros nauczycieli lęka się zagrażającego bezrobocia, które może być skutkiem narastającej konkurencji na rynku pracy, likwidacji szkół oraz planów wdrożeniowych reformy szkolnictwa średniego. Stąd 80% badanych deklaruje podejmowanie działań przystosowawczych - głównie poprzez uczestnictwo w kursach, szkoleniach, warsztatach metodycznych oraz rozpoczęcie lub kontynuację studiów podyplomowych, dających możliwość nauczania drugiego przedmiotu. Ciekawym, choć rzadkim jeszcze zjawiskiem są decyzje nauczycieli o podejmowaniu studiów doktoranckich. Na poszukiwanie dodatkowej pracy decyduje się niewielki odsetek badanych (około 9%), a jeszcze mniej nauczycieli myśli o zmianie miejsca pracy, stanowiska lub w ogóle zawodu.
W opinii większości badanych, przystosowanie się do zmian utrudnia przede wszystkim ich sytuacja finansowa (ponad połowa wskazań). Nauczyciele przyznają, że nie stać ich na odpłatne dokształcanie i doskonalenie zawodowe. Brakuje im często motywacji, aby podejmować jakiekolwiek działania, ponieważ nie widzą przed sobą żadnych realnych perspektyw finansowych. Niepokojące są też opinie respondentów, dotyczące słabego przepływu informacji o reformie, które mają, ich zdaniem, przeważnie ogólnikowy i hasłowy charakter. Spory odsetek nauczycieli uskarża się na wątpliwą jakość kursów i szkoleń, prowadzonych - jak to określają - „przez niedoinformowanych liderów, przewidzianych na potrzebę chwili". Dodatkową barierą w adaptacji do zmian są - zupełnie niedostosowane do wymagań reformy - warunki pracy.
Zdecydowana większość nauczycieli (prawie 85%) jest zaangażowana w realizację zmian związanych z reformą edukacji. Chętnie biorą udział w akcjach szkoleniowych, poszukują informacji o planowanych zmianach. Jednak aktywne uczestnictwo i chęć współpracy we wdrażaniu reformy deklaruje tylko około 8% badanych. Pozostali starają się włączać w proces zmian z konieczności, nie mając do nich większego przekonania. Reakcje te znajdują swoje potwierdzenie także w opiniach nauczycieli na temat poczucia własności zmian - prawie trzy czwarte badanych uważa, iż nie ma możliwości decydowania o kształcie i przebiegu reformy systemu edukacji. Obraz nauczyciela zalęknionego o swój los i przekonanego o niewielkich możliwościach współtworzenia modelu oświaty w Polsce nie napawa więc optymizmem.
Biorąc pod uwagę status zawodowy badanych ustalono, że aktywniejszymi uczestnika-
11
Nowa Szkoła 8/2002
Wyszukiwarka