IMG�69

na obniżenie napięcia emocjonalnego po powrocie z pracy do domu. Podstawą wielu technik dekompresji jest hasło „Zwolnij, poruszasz się szybko”.

Nasuwa się wniosek, iż nie ma szybkich i łatwych rozwiązań, jeśli chodzi o zespół wypalenia. Każde rozwiązanie powinno uwzględnić specyfikę pracy, sytuację domową, jego indywidualne predyspozycje i preferencje, jak również angażowanie tych, którzy decydują o warunkach i rozwiązaniach organizacyjnych pracy. Niezależnie jednak od rzeczywistych przyczyn „wypalenia się”, jego skutki — pod względem kosztów społecznych i osobistych - są w dramatyczny sposób oczywiste. W takiej mierze, w jakiej ludzie czują się zmuszeni „uciekać” ze swej pracy lub nawet porzucać całkowicie swój zawód, zjawisko to powoduje ogromne marnotrawstwo ich wykształcenia i talentu.

Szkodliwym następstwem „wypalenia się" jest jego wpływ na stosunki pracownika z własną rodziną i przyjaciółmi. Jeśli napięcie nie może być rozładowane w pracy to często zostaje nieświadomie przeniesione do domu, co może prowadzić do nasilenia konfliktów osobistych i rodzinnych. Zjawisko „wypalenia się” nie jest spowodowane tym, że ludzie są „źli”, niewrażliwi i brutalni. Wynika ono raczej ze „złych" sytuacji, w których muszą działać ludzie początkowo nastawieni bardzo idealistycznie. Już dawno stwierdzono, że najbardziej sprawdzonym sposobem na zdrowe i szczęśliwe życie jest optymizm i humor. Ścisłe powiązanie humoru i optymizmu z mechanizmami stresu sprawia, że są one skutecznym remedium osłaniającym jednostkę zarówno przed nudą i monotonią, jak i przed jakościowym oraz ilościowym przeciążeniem pracą. Na koniec ważne jest również to, że optymizmu i humoru można się nauczyć.

Nie wyczerpaliśmy, co jest oczywiste, zagadnienia wypalenia zawodowego wśród nauczycieli, bowiem różnice tkwią nie tylko w wewnętrznej strukturze samego wypalenia, ale także zależności zmiennych dla wypalenia oraz komponentów osobowościowych. Temat ten dla środowiska nauczycielskiego powinien być wyzwaniem i poszukiwaniem odpowiedzi: co zrobić, aby uniknąć wypalenia zawodowego. Z drugiej strony rozpoznanie

zespołu wypalenia zawodowego lub podwy*. szenie poziomu któregoś z jego symptomów nie jest wytłumaczeniem dla niepowodzeń zawodowych i uzasadnieniem dla braku wrażliwości i niskiego poziomu usług. Jest to bardzo istotne w okresie przemian cywilizacyjnych w dehumanizacji zawodów społecznych Tym bardziej, iż osoba „niewypalona" zawodowo ma znacznie większą szansę, by dać z siebie więcej. Ma poczucie samorealizacji, samoakceptacji i w sposób realistyczny traktuje swoje zadania zawodowe. ■

Literatura:

1.    Bańka A. (2000): Psychologia pracy.

Wypalenie zawodowe (w:) Strelau J. (red.): Psychologia..... tom 3, s. 306-308.

2.    Fengler J. (2000) (przekład K. Pietruszewski): Pomaganie męczy - wypalenie w pracy zawodowej. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

3.    Golińska L. Świętochowski W. (1998): Temperamentaine i osobowościowe determinanty wypalenia zawodowego u nauczycieli. „Psychologia Wychowawcza” nr 5, s. 386-398.

4.    Heszen-Niejodek I. (2000): Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie (w:) Strelau J.: Psychologia. Tom 3, s. 465-492.

5.    Jedynak A. (1992): Jak radzić sobie z syndromem wypalenia. „Gestalt” nr 5, s. 26-28.

6.    Masłach C. (1994): Wypalenie zawodowe (w:) P.G. Zimbardo, F.L. Ruch. (red.): Psychologia i życie. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

7.    Sęk H. (1994): Wypalenie zawodowe u nauczycieli, społeczne i podmiotowe uwarunkowania (w:) J. Brzeziński, !_. Witkowski (red.): Edukacja wobec zmiany społecznej. Poznari-Toruri.

8.    Sęk H. (1996): Wypalenie zawodowe -psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania Zakład Wydawniczy K. Domkę, Poznań.

9.    Stelcer B. (2000): Syndrom wypalenia zawodowego i zapobieganie mu. Materiały konferencyjne Stowarzyszenia Przyjaciół Chorych Hospicjum im. Matki Teresy w Zabrzu.

10.    Ścigała J. (1996): Psychologiczne mechanizmy kontroli i samokontroli a struktura wypalenia zawodowego, (w.) H. Sęk (red.): Wypalenie zawodowe-psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania. Zakład Wydawniczy K. Domkę, Poznań.

24

Nowa Szkoła 8/2002