IMG�77

metodologicznie fakt, że poszukiwanie nowych, pionierskich rozwiązań zachodzi tylko wówczas, gdy wyeliminuje się u ludzi taki sposób myślenia i zachowania, jak: to już próbowano i bez skutków, to jest nierealne, to jest zbyt drogie, tego nigdy nie znajdziemy, rozwiązanie nie istnieje, odłóżcie to. to nie ma nic wspólnego, ja to znam itd¹⁶.

Jakże często w życiu naszych szkół mamy do czynienia z takimi właśnie paraliżującymi postawami. Jeśli manifestują je ludzie .szeregowi", to pół biedy, ale gdy wyrażają je przełożeni, (dyrektorzy) we władaniu których znajdują się zasoby ludzkie i materialne, to wówczas koncepcja twórcza.powładnych* choćby najbardziej wartościowa nie ma szans realizacji. Co z tych ogólnych uwag i wniosków można by przenieść na grunt szkoły i nauczyciela? Generalnie rzecz ujmując, uwarunkowania wewnętrzne aktywności twórczej nauczyciela są te same. jak w innych zawodach, jednakże działalność, którą uprawia się w szkole, wymaga wyjątkowo wysublimowanych i delikatnych zabiegów. Dzieje się tak głównie dlatego. że przedmiotem (i podmiotem) oddziaływania nauczyciela jest człowiek - (dziecko, uczeń) mający własną osobowość, swoje wewnętrzne życie, określoną strukturę psychiczną, krótko mówiąc naturę, którą trzeba z jednej strony uszanować, a z drugiej - rozwijać w pożądanym kierunku. Nauczyciel podążający do tego celu musi posiąść nie tylko zdolności twórcze, ale także „świecić”przykładem, który by skłaniał uczniów do identyfikowania się z nim.

Posiadanie przez wychowawcę tej świadomości zmusza go do ciągłego czuwania nad własnym postępowaniem, pobudza do samodoskonalenia, słowem wywołuje tzw. niepokój pedagogiczny - pojęcie często stosowane w literaturze pedagogicznej.

Niepokój pedagogiczny charakteryzuje właśnie nauczycieli twórczych, skłonnych do refleksyjnego zachowania, zastanawiających się nad własnym postępowaniem, nad każdą przeprowadzoną przez siebie lekcją. Główną cechą tej postawy jest dociekliwość, poszukiwanie. badanie, chęć znalezienia odpowiedzi na pytanie: Dlaczego tak jest? Jak być powinno inaczej? Gdzie może być inaczej?¹⁷

Jest to postawa refleksyjna i twórcza zar&. I zem. Przyczynia się do ciągłego doskonalej I rzeczywistości pedagogicznej.

Dodajmy, że działalność pedagogiczni I jest szczególnie wdzięcznym i podatnym terę- I nem do uprawiania twórczości, gdyż stwarza I wielość sytuacji zmiennych i dynamicznych 1 a ich rozwiązanie wymaga zróżnicowane: i właśnie twórczej postawy. Zakładamy wobec tego. że twórczość musi być integralną częś- I cią pracy nauczycielskiej, gdyż posiada niepowtarzalny charakter.

Na zakończenie tych pobieżnych wędrówek po lekturze przedmiotu spróbujemy jeszcze odpowiedzieć na pytanie: czy każdy nauczyciel może być twórczy?

Na podstawie dotychczasowej wiedzy jesteśmy uprawnieni do sformułowania jedynie o-gólnej. wielowątkowej odpowiedzi (definicji).

Sądzę, że może brzmieć następująco: każdy nauczyciel może być w swej pracy twórczy, ale I poziom i zakres uprawiania tej nieszablonowej działalności jest tak zróżnicowany, jak zróżnicowana jest natura każdego człowieka. Wiadomo wszakże, że potencjał twórczy (genetyczny) jest różny u różnych ludzi. Silenie się nad inną -jednoznacznie pozytywną definicją byłoby daleko idącym uproszczeniem i nie odpowiadałoby przebogatej, zróżnicowanej rzeczywistości.

A jeśli dodamy do tej rzeczywistości (czyli uwarunkowań wewnętrznych) rozległe uwarunkowania zewnętrzne, rzecz jeszcze bardziej się komplikuje. Mamy tu na uwadze takie czynniki (bariery) jak: system zarządzania, style kierowania. poziom kultury organizacyjnej w szkole i wreszcie system gratyfikacji finansowej, która nie znosi hasła: czy się stoi, czy się leży. tyle samo się należy. (Skąd my to znamy?)    8

O uwarunkowaniach zewnętrznych napiszemy innym razem.

Czesław Barański

¹⁵    A. Kaufmann i inni. op.cłL. s. 15.

¹⁶    A. Kaufmann i inni. op ał . S. 11-15.

¹⁷    T. PasiertoińskT. Zarys organizacji pracy szkoły. Warszawa PZWS 1968. s 22

¹⁸    Z. Pietrasiński; Sprawne kierownictwo. Warszawa VVP 1963. s. 31.

Ponadto wykorzystano materiały z książki .Uwamnkowa-nia działalności innowacyjnej nauczycieli* autorstwa Czesiowa Barańskiego (wydanej w 1986 roku).

30