IMG�16

Pedeutologia

iczycid lat jest łdania, wywo-stronia [gę nad polccz-Lo ana-'nanic-iwodu, :miany Chala-sześć-w kie-jcjolo-auczy-idzono i PAN i’ły one klasą izeroki bada-Wos-stawo-kturzc >wych, d kul-:zegól-zasad-li jako i prze-proce-połecz-astają-wspól-badań la ujęć le jako iwiedzi iterialy listorię światło ;ka, na osunek fiwanie Tamięt-'inarne-laszych ormacji la, jego alnym. vały się nauczyli zaan-społecz-azkoły jjawiska adania-różnych zen tac ji. ach roz

kroju refleksji o nauczycielu, obejmowały zagadnienie pracy, pozycji, prestiżu i autorytetu nauczyciela w środowisku lokalnym — zwłaszcza w wiejskim. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że: a) nauczyciele stanowią grupę zawodową, która wykasuje najwyższy bodaj stopień zaangażowania w prace społeczne, kierując się przy tym potrzebami oświaty i wychowania, b) następuje ewolucja działalności społecznej nauczyciela w kierunku nuuczyciela specjalisty, reprezentanta szkoły jako instytucji, c) w związku z tym zawęża się pole jego działania, koncentrując $ip głównie na pracy wychowawczej i opiekuńczej w środowisku lokalnym (jako przedłużeniu realizacji zadań wewnątrzszkolnych) oraz na pracy kulturalno-oświatowej w tymże środowisku.

Wyniki badań podkreślają zgodnie oddziaływane szkoły i nauczyciela na środowisko w dziedzinie pracy z dziećmi i młodzieżą, pedagogizacji rodziców, rozwoju kultury środowiska, w upowszechnianiu kultury i oświaty. Ukazały się również znaczne dysproporcje między oczekiwaniami społeczeństwa wobec zawodu nauczyciela a faktycznymi możliwościami spełnienia tych oczekiwań przez nauczycieli ze względu na ich pozycję społeczną, status materialny oraz przygotowanie zawodowe, charakter i poziom tego przygotowania. Wiele uwagi poświęca się przemianom roli społecznej nauczyciela na tle dynamicznego rozwoju oświaty, dokonującej się rewolucji naukowo-technicznej, upowszechniania kultury, rozwoju źródeł informacji. demokratyzacji życia społecznego.

Refleksji nad rolą społeczną nauczyciela towarzyszy pytanie, czy i w jakim stopniu społeczeństwo stwarza nauczycielowi wystarczające warunki, by mógł ou skutecznie realizować zmieniające się wciąż i wzrastające zadania. W badaniach nad zawodem nauczyciela sporo miejsca w ostatnim okresie poświęcało się statusowi społeczno-zawodowemu nauczyciela, jego prawom i obowiązkom. Zajęto się też statusem i funkcjami tych kategorii wychowawców, którzy nic mają uprawnień nauczycielskich, a którzy dzięki swej działalności spełniają ważne zadania opiekuńczo-wychowawcze.

Szerokim tematem badawczym, który znalazł wyraz w refleksji nad nauczycielem, jest zagadnienie pracy u uczy cielą i jej oceny. W warunkach, gdy dostrzegamy znaczne rozbieżności między oczekiwaniami społeczeństwa a efektywnością systemu oświatowego. szczególnie potrzebna staje się refleksja naukowa nad skutecznością pracy nauczyciela i jej uwarunkowaniami. Rdzeniem tego tematu jest sam proces dydaktyczno-wychowawczej pracy nauczyciela oraz czynniki sprzyjające czy też ograniczające jej efekty. Badania w tym zakresie rozwijane są coraz szerzej w widu krajach. Obserwuje się w nich jednak dużą różnorodność, a nawet rozproszenie metod, technik ¹ procedur badawczych. Ulotne zatem będzie zbada-

czynników sprzyjających i hamujących skutecz-Mić pracy nauczyciela, wypracowanie technik i kry-t*ńów pomiarów efektywności pracy dydaktycz-"wwychowawczcj. Nie chcielibyśmy jednak tego te-"tatu zawężać do warsztatu pracy nauczyciela. Chodu tu o rozległą problematykę prognozowania kadr nauczycielskich, zatrudniania nauczycieli zgodnie (czy też niezgodnie) z ich kwalifikacjami, procesy selekcji w zawodzie nauczyciela, dynamikę i stabilność kadry nauczycielskiej, typy struktur szkolnych ■ łączącą się z nimi efektywność pracy nauczyciela itp. Badanie efektywności pracy nauczyciela — chyba ze względu na ich złożoność — są u nas zaniedbane. Aby określić pojęcie efektywności pracy pedagogicznej, trzeba odpowiedzieć na pytanie w czym przejawia się efektywność pracy nauczyciela, sprecyzować jej kryteria i determinanty oraz znaleźć odpowiednie narzędzia pomiaru.

W odniesieniu do zagadnień związanych z oceną pracy nauczyciela przez nadzór pedagogiczny i oceną samego nadzoru pedagogicznego, badania pedeutolo-giczne dostarczyły wielu informacji stanowiących podstawę decyzji o charakterze administracyjnym. Powstało szereg cennych prac dotyczących oceny nauczycieli i ich pracy dydaktyczno-wychowawczej. Objęły one problemy obiektywizacji ocen działalności zawodowej z różnych punktów widzenia, a więc dydaktycznego, wychowawczego, organizacyjnego i samokształceniowego. Wskazano na wielorakie uwarunkowania efektywności pracy nauczyciela i konieczność szczególnie rozważnego sposobu podejścia do jej oceny. Uwzględniając konieczność współdziałania z nauczycielem nad rozwiązywaniem trudnych problemów pedagogicznych, badania dostarczyły informacji o granicach kompetencji nadzoru pedagogicznego w zakresie oceny pracy pedagogicznej nauczycieli.

Interesowano się również warunkami pracy i życia nauczycieli. Badano stan zdrowia nauczycieli, warunki i formy ich wypoczynku i rekreacji. Z oczywistych względów istnieje potrzeba kontynuowania dalszych kompleksowych badań nad tą problematyką. (Wyniki dotychczasowych badań informujących o stanie zdrowia nauczycieli, o typowych schorzeniach występujących w tym zawodzie muszą budzić niepokój.) M.in. podjęto też—jakże przecież doniosłe — problemy nauczycieli wycofujących się z czynnego życia zawodowego oraz zagadnienia związane z aktywnością zawodową osób w wieku emerytalnym, społeczno-kulturalną aktywnością nauczycieli emerytów, ich sytuacją rodzinną, warunkami bytu.

Przeprowadzone badania wykazały istniejące dysproporcje również i w naszym systemie oświaty, powodujące większą atrakcyjność innych zawodów w opinii młodzieży kończącej szkołę średnią, wybór zawodu nauczycielskiego przez młodzież mniej uzdolnioną, odpływ nauczycieli do pracy w innych zawodach, poszukiwanie dodatkowych źródeł zarobkowania poza szkolnictwem — często kosztem pracy dydaktyczno-wychowawczej — oraz inne zjawiska obniżające autorytet, prestiż i pozycję społeczną zawodu nauczyciela.

Istota pracy nauczycielskiej implikuje krytyczny stosunek do postawy biernej, odtwórczej, werbalnej, a wymaga postawy czynnej, poszukującej, twórczej. Zmieniające się potrzeby oświaty i wychowania wy-

589

Wyszukiwarka