Imm01

1

Wprowadzenie

DO UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO

Układ odpornościowy albo immunologiczny powstał, aby chronić nas przed patogenami.

Niektóre z nich, takie jak wirusy, zakażają pojedyncze komórki; inne, w tym wiele bakterii, dzielą się pozakomórkowo w tkankach lub jamach ciała.

Do komórek, które uczestniczą w odporności należą limfocyty i fagocyty. Limfocyty rozpoznają antygeny na patogenach. Fagocyty pochłaniają patogeny i degradują je.

Odpowiedź immunologiczna obejmuje dwie fazy.

W pierwszej fazie, antygen aktywuje swoiste limfocyty, które go rozpoznały; w fazie efektorowej, limfocyty te koordynują odpowiedź immunologiczną, która eliminuje źródło antygenów.

Swoistość i pamięć są dwoma podstawowymi cechami nabytej odpowiedzi immunologicznej. Układ odpornościowy odpowiada efektywniej na drugie lub kolejne zetknięcie się z danym antygenem.

Limfocyty mają wyspecjalizowane funkcje. Komórki B wytwarzają przeciwciała; cytotoksyczne komórki T zabijają komórki zakażone wirusem; pomocnicze komórki T koordynują odpowiedź immunologiczną przez bezpośrednie interakcje

Antygeny są cząsteczkami, które są rozpoznawane przez receptory na limfocytach. Limfocyty B rozpoznają zwykle niezmienione cząsteczki antygenowe, podczas gdy limfocyty T rozpoznają fragmenty antygenu na powierzchni innych komórek.

Selekcja klonalna dotyczy rozpoznawania antygenu przez swoiste limfocyty; prowadzi to do ekspansji klonalnej oraz do zróżnicowania na komórki efektorowe i komórki pamięci.

Układ odpornościowy może ulegać załamaniu. Może to prowadzić do niedoboru immunologicznego lub choroby wywołanej nadwrażliwością, lub też do choroby autoimmunizacyjnej.

lizozym we łzach i innych wydzielinach komensate

skóra.

bariera fizyczna, kwasy tłuszczowe, komensale

niskie pH, komensale pochwy

m-i

Nasze środowisko zawiera wielką różnorodność drobnoustrojów zakaźnych - wirusów, bakterii, grzybów, pierwotniaków oraz pasożytów w ielokomórkowych. Mogą one wywoływać choroby i jeśli mnożą się w sposób niekontrolowany, doprowadzić do śmierci swego gospodarza. Większość zakażeń u normalnych osobników jest krótkotrwała i powoduje niewiele trwałych uszkodzeń. Dzieje się tak dzięki układow i immunologicznemu, który zwalcza czynniki zakaźne.

Ponieważ mikroorganizmy wnikają do ustroju na w iele różnych sposobów, konieczna jest znaczna różnorodność odpowiedzi immunologicznej aby zmagać się z każdym z rodzajów' zakażenia. W pierwszym rzędzie, zewnętrzna obrona ciała tworzy skuteczną barierę dla w iększości organizmów i bardzo niewiele czynników zakaźnych przenika nienaruszoną skórę (Ryc.1.1). Wiele z nich jednakże, przenika poprzez, nabłonki przewodu pokarmowego i dróg moczowych. Inne mogą zakażać nosogardziel i płuca. Nieliczne, jak w przypadku malarii i wirusowego zapalenia wątroby typu B, mogą zakazić organizm jedynie wówczas, gdy wnikną bezpośrednio do krwi.

Miejsce zakażenia i rodzaj patogenu decydują, który z rodzajów odpowiedzi immunologicznej będzie skuteczny. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy patogenami, które wnikają do komórek gospodarza, a takimi, które tego nie czynią. Wszystkie wirusy, niektóre bakterie i niektóre pierwotniaki mnożą się wewnątrz komórek gospodarza i aby zlikwidować zakażenie układ odpornościowy musi rozpoznać i zniszczyć zakażone komórki. Wicie bakterii i większych pasożytów żyje w tkankach, płynach tkankowych lub innych przestrzeniach pozakomórko-wyeh i odpowiedź na te patogeny jest bardzo zróżnicowana. Jednak w przebiegu zakażenia nawet patogeny wewnątrzkomórkowe muszą docierać do swoich komórek docelowych poprzez krew i płyn tkankowy. W tyin czasie są one narażone na składniki układu odpornościowego, które normalnie napotykają patogeny zewnątrzkomórkowe (Ryc.1.2).

Rozdział ten wprowadza w zagadnienia podstawowych składników układu odpornościowego i odpowiedzi immunologicznej, które przedstawiono szczegółowo w rozdziałach 2 - 20. Istnieją różne sytuacje w których układ odpornościowy może zawieść, prowadząc do reakcji immunopatologicznych. przedstawionych w drugiej połowie książki. Warto jednak podkreślić, że pierwotną funkcją układu odpornościowego jest eliminow anie czynników zakaźnych i minimalizowanie uszkodzeń, jakie one powodują.

■ ODPORNOŚĆ NABYTA I WRODZONA

Każda odpowiedź immunologiczna obejmuje, po pierwsze, rozpoznanie patogenu lub innego obcego ciała, i, po drugie, powstanie reakcji przeciw nim celem ich eliminacji. Ogólnie

Zewnętrzna obrona ciała

usuwanie cząsteczek przez szybkie

	przechodzenie powietrza
I	ponad małżowinami
iPy^N	śluzówka, rześki
f \,i \

kwas

_ szybka zmiana pH

. komensale

spłukiwanie dróg ‘ moczowych

Ryc. 1.1. Większość czynników zakaźnych, które napotyka osobnik nie przenikają powierzchni ciała, ale są powstrzymywane przed wniknięciem przez różne bariery biochemiczne i fizyczne. Organizm toleruje wiele organizmów komensalicznych, które skutecznie zwalczają wiele potencjalnych patogenów.