instytut bibliograficzny i bibliografie mi�dzynarodowe (3)

które opracowali Zbigniew Daszkowski, Jadwiga Kaczanowska i B. Ey-chler, ukazały się w „Biuletynie Instytutu Bibliograficznego” (t. 4 nr 2, t. 5 nr 4, t. 7 nr 1). Wydania 4-6 opublikowały kolejno: Elżbieta Słodkowska, Lidia Lechowa i Jadwiga Pietrzykowska. Siódme wydanie, opracowane przez Marzenę Przybysz i Danutę Urbańską, powstało na podstawie ankiet z 1994 r., zgromadzonych przez Jadwigę Pietrzykowską (Warszawa 1997). Publikacje te ułatwiają bibliotekom, instytucjom oraz indywidualnym użytkownikom podejmowanie zadań bibliograficznych, zapobiegają dublowaniu czynności oraz służą koordynacji prac w zakresie bibliografii ogólnych, dziedzin i zagadnień; bibliografii terytorialnych i grup etnicznych; bibliografii osobowych - zespołów osobowych oraz indywidualnych osób; bibliografii zawartości czasopism; centralnych katalogów i kartotek opracowanych w bibliotekach na podstawie ich zbiorów.

Jako rezultat indywidualnej pracy autorskiej, choć w związku z nabytymi w okresie pracy zawodowej w IB BN doświadczeniami, powstały dwa kolejne opracowania międzynarodowej, treściowej bibliografii z zakresu nauki o książce, bibliotece i informacji naukowej i tradycyjnie zaliczanych do nauki o książce dziedzin takich, jak edytorstwo, księgarstwo, historia pisma, papiernictwo, drukarstwo, reprografia, archiwistyka, prasoznawstwo i czytelnictwo, a ponadto - zgodnie z coraz szerzej stosowaną w świecie kwalifikacją - także informatyka.

Są to następujące retrospektywne spisy bibliograficzne H. Sawoniaka:

•    Międzynarodowa bibliografia bibliografii z zakresu informacji naukowej, bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych 1945-1978 (Wrocław 1985);

•    opracowana przy współpracy Marii Witt i uznana za drugi tom (w 3 woluminach) tego dzieła International Bibliography of Bibliographies in Library and Infoimation Science and Related Fields (Miinchen 1998) o zasięgu chronologicznym 1979-1990.

Spisy te wykazują bieżące i retrospektywne bibliografie o nieograniczonym zasięgu wydawniczym i piśmienniczym (tj. z uwzględnieniem bibliografii, omówień bibliograficznych, stanów badań), wykazy dokumentów w językach europejskich bądź w alfabecie łacińskim (dla prac orientalnych). Dobór materiału przeprowadzono na podstawie zbiorów BN, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego i czasopism fachowych o zasięgu międzynarodowym, czyli uwzględniono: „Library Science Abstracts” i jego kontynuację przez „Library and Information Science Abstracts”, „Bulletin Signaletique”, „Referativnyj Żurnal”, „Fachbiblio-graphischer Dienst”, „Fachliteratur zum Buch- und Bibliothekswesen”, BABilN, bieżące bibliografie bibliologiczne o zasięgu krajowym, bibliografie poszczególnych dyscyplin oraz ogólne bibliografie międzynarodowe drugiego stopnia, do których należą retrospektywne spisy T. Bestermana i A. F. Toomey oraz bieżące bibliografie bibliografii, jak „Bibliographische Berichte”, a także wykazy źródeł kategorii „guide to reference books” czy „reference materials”, które tym różnią się od klasycznych bibliografii drugiego stopnia, że oprócz tytułów bibliografii we wszelkich formach wymieniają też dzieła encyklopedyczne, słowniki terminologiczne oraz syntezy historii dziedzin wiedzy, przynoszące dane o wybitnych naukowcach i ich dziełach. Opracowane przez H. Sawoniaka i M. Witt tomy tej niezwykle potrzebnej retrospekcji bibliograficznej o ograniczonym zakresie adresowane są do międzynarodowego kręgu odbiorców. Tak szeroki odbiór umożliwia zastosowany w każdym z obu tomów angielski spis treści oraz sporządzony w języku angielskim i w języku wydawcy indeks przedmiotowy. W drugim tomie w opisie bibliograficznym umieszczono przekład tytułów bibliografii na język angielski.

Do historycznych już tylko form aktywności IB BN należą prace mające na celu tworzenie bibliografii zalecającej³⁵. Od 1954 do 1991 r. w IB BN funkcjonował Zakład Bibliografii Zalecającej. Do ważniejszych osiągnięć tej placówki należy zaliczyć ogłoszone w serii „Poradników Bibliograficznych” tomy adnotowanych przeglądów tematycznych, poświęconych wybranym pisarzom, laureatom Nagrody Nobla, pewnym kategoriom piśmiennictwa (np. krytyce literackiej, polskiej baśni, podaniu i legendzie, polskiej prozie współczesnej, ochronie środowiska naturalnego, pracom historycznym na wybrany temat, zagadnieniom budzącym okolicznościowe zainteresowanie). Funkcje przyznane niegdyś bibliografii zalecającej przejęły obecnie częściowo czasopisma fachowe, np. „Biblioteka w Szkole” i „Poradnik Bibliotekarza”, w których ogłaszane są zestawienia bibliograficzne. Ich adresatem są bibliotekarze, nauczyciele i animatorzy kultury, a w kręgu czytelników osoby dokształcające się. Samokształcenie ma już dziś inny charakter.

Współczesna Biblioteka Narodowa jest przede wszystkim instytucją naukową o szerokim zakresie tematów prac i badań wykraczających znacznie poza problemy normalizacji, katalogowania i bibliografii, podejmowanych zespołowo oraz indywidualnie; publikującą naukowe i sprawozdawczo-popularyzacyjne czasopisma fachowe oraz odnoszące się do różnych sfer kultury; wydającą druki bibliofilskie. Organizuje krajowe narady bibliografów, zjazdy, sesje i sympozja o charakterze międzynarodowym i ogólnopolskim.

³⁵ Zob. Zagadnienia bibliografii zalecającej. Materiały z seminarium polsko-radzieckiego, Warszawa 13-15 października 1982. Warszawa 1986 Biblioteka Narodowa. Prace Instytutu Bibliograficznego nr 25.

249