jak ludzie kłamia0025

< )ft- ~ ^' ^{ć Y}L/*—, • • N ^v ‘ < *=-

192    ' Q^y~f~^C)    L-h~Z- ^ CZ- /_Rozdział IV

KŁAMSTWA NARRACYJNE

Okazuje się, że spostrzeżenia dotyczące szczegółów i zastępowania zdarzeń można ująć w pewien całościowy schemat, który został dość dokładnie opisany i zbadany przez naukowców. Schemat ten daje nieograniczone możliwości kłamcy, a jest nim narracja.

Cóż to takiego? Zagadnienie poruszane w humanistyce od kilkudziesięciu lat, ostatnimi czasy stało się przedmiotem badań psychologów. Narrację, czyli po prostu snucie opowieści, zdefiniowali oni w następujący sposób:

(..■łldefmicja struktury narracyjnej reprezentacji~ijnarracja opisuje bohatera z określonymi intencjami, który napotyka na trudności w ich realizacji, a trudności te — w wyniku zdarzeń toczących się wokół zagrożonych intencji - zostają bądź nie zostają przezwyciężone.¹⁵

Wyrażenie „struktura narracyjnej reprezentacji” oznacza, iż narracja jest pewnym ogólnym schematem umysłowym rozumienia rzeczywistości, jej spostrzegania, porządkowania zdarzeń. Okazuje się, że opowieść tocząca się wedle określonych w definicji reguł jest dla ludzkiego mózgu najłatwiej przystępnym schematem. Cóż jednak z tego wynika dla naszych rozważań o kłamstwie?

Aby mieć tego pełną świadomość, spójrzmy na niektóre rezultaty badań. Zebrałem je w postaci krótkiej listy.

%g2ILudzie łatwiej rozumieją i zapamiętują opowieści, kiedy cele bohatera są podawane na początku, a nie na końcu historii.

^(•^Podobnie łatwiej są zapamiętywane wyraźne związki między celami bohaterów a opisywanymi epizodami. Związki niejasne bywają zapominane i pomijane.

(§) Główne intencje bohaterów historii są pamiętane lepiej niż ich dążenia pośrednie na drodze do głównego celu.

¹⁵ J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.