IMG 50

234 • Marsjasz

stwa. Utożsamiany byt z greckim Aresem. Główne ośrodki kultu M. to: świątynia przy bramie Porta Capena pod Palatynem, ołtarz na Polu Marsowym, gdzie odbywały się przeglądy wojsk rzymskich, oraz dom królewski Regla, gdzie przechowywano święte włócznie. Ważna również była świątynia M. Ultora (M. Mściciela), wzniesiona przez Augusta na Forum Augusta. Nad kultem M. pieczę sprawowało kolegium kapłanów, zwane Kolegium Saliów. Rzymianie nadali M. wiele przydomków, m.ln.: Propugnator ('obrońca’), Victor (‘zwycięzca’) łtp. Miał on również krąg bóstw ściśle z nim związanych, takich jak: Norio (późniejsza Nerio), —> Bellona, —> Honos, —> Virtus, Pavor i Pallor (-»Dejmos). • Ze starożytnych czasów zachowało się wiele jego wizerunków (patrz Ares). W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się m.in. para figur z brązu Wenus IMars G. Campagny (XVI w.), ze zbiorów gołuchowskich. Patrz także Flora, Fobos, Rea SiMa, Sylwan.

Marsjasz, najczęściej podaje się, źo jego ojcem jest bóg rzeki -»Ojagros zTracji (bądź muzyk Hyagnis), matką frygijska bogini ~> Kybele. Był to > sylen z -*Frygll (kraina na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej). Grał na —> aulosie tak pięknie, że uważano go za wynalazcę tego instrumentu. Ateńczycy przypisywali ten wynalazek bogini —»Atenie, która jednak porzuciła go i obłożyła nawet klątwą, ponieważ uznała, że grając na nim, zniekształca sobie policzki. M. stanął do zawodów muzycznych z —> Apol-

Apollo I Marsjasz, Jobó de Rlbera

łonem. —> Muzy i król —> Midas mieli zdecydować, który z nich gra lepiej; muzy obwołały zwycięzcą Apollona, Midas M. Rozgniewany bóg ukarał Midasa, wyrosły mu ośle uszy, a M., za jego pychę, zawiesił na sośnie i obdarł ze skóry. Z krwi sylena powstała rzeka nazwana jego imieniem; aulos darowano w ofierze -> Dionizosowi. • Nowożytna rekonstrukcja niezachowanej stawnej rzeźby Myrona Atena i Marsjasz (460-450 p.n.e.) znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Odarcie Marsjasza pędzla J. Reisnera (1682) możemy oglądać w Pałacu-Muzeum w Wilanowie. Istnieje ponadto wiele rzeźb, reliefów, obrazów z wizerunkiem M., które bardzo często są kopią dzieł wielkich artystów. Patrz także Euterpe.

Mater Matuta, rzymska bogini poranku i urodzin. Często utożsamiana z Leukoteą (-»Ino). Miała swoją świątynię na Forum Boarium w Rzymie oraz święto 11 czerwca zw. Matralia, w którym uczestniczyły wyłącznie rzymskie ma-trony. Patrz także Portunus.

Meandroa, Meander, bóg rzeki o tej samej nazwie w Azji Mniejszej. Mówiono, że był synem -»Okeanosa i -» Te-thys.

Medea, czarodziejka z —> Kolchidy nad Morzem Czarnym. Córka króla -> Ajetesa i Asterodei (bądź Idyi). Dzięki niej --> Jazon i —> Argonauci zdobyli -»złote runo, które należało do jej ojca. Jazon miał je przynieść -» Peliasowi, ówczesnemu królowi Jolkos, w zamian za władzę w tym mieście. Dostęp do runa byt trudny, gdyż zawieszone było wysoko na drzewie, w świętym gaju boga wojny -> Aresa. Na dodatek strzegł go smok. Ajetes w końcu obiecał oddać runo, ale postawił warunek: Jazon ma zaorać Pole Aresa spiżowymi, ziejącymi ogniem bykami ~> Hefajstosa. Zadanie prawie niewykonalne. Udał się wówczas —> heros z prośbą o pomoc do czarodziejki M., która zakochała się w nim i przyrzekła pomoc. Użyła cudownej wody, by uśpić smoka czuwającego przy runie. Jazon zdobył runo, M. razem z nim wsiadła na statek i odpłynęli. Ale kiedy spisek ujawniono, flota z Kolchidy już podążała za uciekającymi. Żeby opóźnić atak, Jazon i M. zabili —> Apsyrtosa, przyrodniego brata M., którego wzięła ze sobą w tę podróż (według innej legendy to M. zabiła Apsyrtosa). Szczątki jego ciała rzucali do wody. Zorientowawszy się w sytuacji, ścigający ich zbierali szczątki ciała Apsyrtosa, by wyprawić mu pogrzeb. Tymczasem Jazon z załogą uciekli. Po drodze doświadczyli