niewrbalne nowe0007 tif

niem. Starsze dziecko oprócz przytulania słyszy także słowa otuchy _z ust matki. Wreszcie nadchodzi czas, kiedy matka może zawołać z sąsiedniego pokoju: „Już dobrze, kochanie, przecież jestem tutaj”. Kiedy słowa zastępują dotyk, miejsce intymnej bliskości zajmuje dystans.

W wielu badaniach starano się zanalizować dotyk rodzicielski i jeg₀ wpływ na rozwój dziecka. Wykazano, że matka dotyka dziecka częściej niż ojciec. Liczba zachowań dotykowych może byc rożna. Matka dotyka ^Łcźęsćlej^_dzTecka, które reaguje na dotyk bardziej pozytywnie („lubi się przytulać”)^młodsze zRodzeństwa są^dotykans_rzadziej; dziecko piano. wane dotykane jest częściei nif dziecko nie planowane. ,

Słuszne wydaje się założenie, iż noworodki i niemowlęta z reguły otrzymują więcej stymulacji dotykowej niż dzieci roczne i dwuletnie. Jest to ze wszech miar uzasadnione z punktu widzenia potrzeb dziecka. Jednak prace Claya (1966) wykazują, że między czternastym a dwudzie*--tym czwartym miesiącem życia dziecko otrzymuje w istocie więcej^-'zachowań dotykowych od rodziców niż w okresie niemowlęcym. Baria-' nia te wskazują również na to, że dziewczynki są częściej niż chłopcy obiektami pieszczot. Z kolei Lewis (1972) na podstawie analiz kilku prac badawczych wnioskuje, że przez pierwsze sześć miesięcy życia więcej fizycznych oznak miłości rodzicielskiej otrzymują chłopcy. W późniejszym okresie życia dziewczęta nie tylko są dopuszczane, ale wręcz zachęcane do częstszego przebywania w pobliżu rodziców i częstszego nawiązywania kontaktu fizycznego niż chłopcy.

Harrison-Speake i Willis (1995) zebrali wśród dorosłych opinie na temat stosowności różnych typów zachowań dotykowych w odniesieniu do dzieci w różnym wieku. Badania te dowiodły występowania stosun-kowo jednoznacznych norm w tym obszarze zachowań. Wraz z wiekiem dziecka spadała ocena dopuszczalności dotyku rodzicielskiego, szcze-gólnie w opinii mężczyzn i w odniesieniu do chłopców. Biali respondenci "w większym stopniu niż czarni aprobowali zachowania dotykowe, niezależnie od typu dotyku, wieku dziecka oraz pici rodzica i dziecka. Jednak ze względu na to, że ankieter w tych badaniach był osobą rasy białej, wydaje się, że przed wyciągnięciem ostatecznych wniosków należałoby powtórzyć je z udziałem ankietera z innej grupy etnicznej.

Wiele spostrzeżeń dotyczących zachowań dotykowych poczyniono w kontekście kształtowania wczesnych doświadczeń szkolnych dziecka. W jednym z badań chłopcy w wieku przedszkolnym częściej dotykali opiekunów pici męskiej niż żeńskiej, natomiast dziewczynki podchodziły do obu płci mniej więcej tak samo. Sami opiekunowie zdradzali z reguły tendencję do częstszego dotykania dzieci tej samej pici (Perdue i Connor, 1978). Willis z zespołem (Willis, Hoffman, 1975; Willis i Reeves, 1976)

366 ZACHOWANIA UCZESTNIKÓW KOMUNIKACJI