P110210 29[03]

ąsta-fracje « del jo da uego tarka izając spól-

ea.

I iko-aede

irty

zieło

ruej-

tźbie

vem

«ób,

rdzo

jego

;nić

idia

nga

fek^a,

»»c

era;

.ze

aąć

{jej

fgo

BO.

nm

t u

l*.

uzupełniania i tworzenia dzieł kompletnych, o torsie wzorowanym na tym Ar fragmentarycznym dziele dłuta Apolloniosa, syna Nestora, jakiegoś P* Ateńczyka, który rzeźbę sygnował". Takie wczesne graficzne uzupełnienie: ^ tors z odrestaurowanymi nogami zawdzięczamy Giovanniemu Antonio da n, Brescia (1490-1535)*’. Bemardo Licinio (1489-1516) w swym Ritrato della famiglia del frałello³' ukazuje odrestaurowaną miniaturkę Torso - jak uważa Arnold von Salis, być może rejestruje tym wcześniejszy stan zachowania dzieła, a Camelio ok. 1500-1525, tworzy figurkę "Herkulesa strzelającego do ptaków stymphalijskich¹¹” będącą miniaturową rekonstrukcją rzymskiej rzeźby. Podobno nawet Michał Anioł miał projekt restauracji dzieła i jeszcze w XVH w. oglądano we Florencji woskowy model tej rekonstrukcji”. Małych modeli rekonstruujących na różne sposoby antyczną rzeźbę było znacznie więcej”. Wśród słynniejszych twórców, zainspirowanych tym antycznym dziełem, wymienić można - obok Michała Anioła - takie nazwiska jak: Rafael, Donatello, Ganach, Diirer, Annibale Carracd, Rubens.

Dzieło stało się szczególnie słynne po przeniesieniu go ze zbiorów prywatnych do watykańskiego Belwederu, przed rokiem 1536, co potwierdzone zostało rysunkiem Martena van Heemskercka”. Jest podziwiane przez artystów odwiedzających Rzym; inni mogą go także studiować, gdyż reprodukowane jest we wszystkich wydawnictwach poświęconych starożytnościom Rzymu*. Odgrywa wielką rolę w sztuce okresu renesansu, szczególnie w sztuce Michała Anioła; dzięki jego podziwowi dla rzeźby staje się ona niezwykle sławna jeszcze przed ukazaniem się jej graficznych reprodukcji. Staje się wielce popularne w okresie manieryzmu’⁷. Ze względu na przesadny i bardzo malowniczy modelunek mięśni, ikonografię - a zwłaszcza gwałtowny skręt i pochył ciała, pozycję Torsu w stosunku do ud, ekspresję i dynamikę - właśnie u mistrzów manieryzmu antyczny tors mógł odegrać dużą rolę.

Spójrzmy na jego wykorzystanie w warsztacie wspomnianego Giovan-niego da Bologna. Oprócz licznych inspiracji dziełem, których przykłady zaraz pokażemy, wykonał on terrakotową statuetkę — zapewne Bóstwo Rzeki", która jest pozbawioną kończyn kopią Torso. Plecy posągu, podobnie jak wcześniej pomogły Michałowi Aniołowi wyrzeźbić figurę Dnia w Kap-

^B UMntura archeologiczna na temat rzeźby jest przeogromna, zacytujmy tylko jedną pozycje katalogową: HeWg, op cit. nr 2*51 ostatnie opracowanie archeologiczne: W. Raeck .Kolus ideał' akr ^nlartete Ktrpmmm"? V<rtodenmy and KotttihtnMI botsUnMohgisdier Sewrrtungskntmen mu Beispid iks Torso eon Bchcder. „Jahibuch des Deutschen Arcłilologischcn lmtitut" 105 1988, s. 155-167.

* A M HM Earły Mm Engrmrmf A Cntiail CMakęue Part Q. vol. V, London 1948, s. 42-43.

" Raym. GaBena Batgheac, por P delła Prrgola GaAeria Pui jkeję I Dipinti, Roma 1955, nr 207.

’’ Mctropohtan Muscum ot Art New York. ant 64304 i - por Bober Rubinstein. op at, tL 132 b ⁸Por Hadutll-Parmy, apctt.t 464

Par ibrdrm, i 465. na temat rysunkowych rekonstrukcji ci Ladendorf, op at, s 31sq . pl 19 sq

*    Bertarc Kupieriltchkabtnert. por H H Brummer Tlir ttow Gmrf ar tire Vmham Brfsodrrr. Stockholm 1970, a 144 wą

*    Np U. AMtoandi Sitem attaSt 4Hb oM A Rms. Yeneeia 1562 (prerwsae wydanie w 1556 jako dodatek do Unie Matm U «MdW d* oW * *«mk 6 Ul; - P. A. MaM MeMe dmahtr atrhekr r modmtr. data m tece 4) OomntuiJtaan. Komar 1704, p< IX

■Mim