PA180244

2*4 rtm L*u)icfc«*KomtA*ko

2*4 rtm L*u)icfc«*KomtA*ko

A ergu as #*»«*«								k 9	a «J	k 1
	1	2	r»	4	Pt	6	—	! •	■*	IO		12	13	14	15	10	17
	1<V | 11 I l* 1				--	14 ?			3	9	ta	4	IO»	Z	IOr	2	ł*
niM. Jag.		a«		1 M	[ i y |		•4		7	4	4	13		•Oa	22	IOf	19
IM9			J *4		Mb				*	7
					i i«											-......	--
niw Caspakioii IM. »	“li 1 «4	ta s	| • ~	ar.	14 | i* I	14	X Ml	I X	4 •	9 4	4	14 IO.	lOe		1 Oc 18		19 4
			I M						7 ^s 1	7
	»» 1	■ ■		^— — -	— —				i	9	4	i 13	iOr		lOo	lOc	4
aibi. K*i«u. Kr*k.		•« s	a	14	14 | 4 1	1#			-4	4	II	lOc		lOe	^18	2	19
Xne« im			1		17 |				9						_
aibi. kole.	13 1	14	^1 I*	16	17 I	14	7		5	^9	4	13	lOe	IO«	lOe 1»	lOo	19
ł-jŁo	»«	*	7		14		14		9		18	lOo		2		G
Inc. MS			«S						7			4

PnegUdaj^c tabelo i porównując papier Turrecrematy x F»latesna. można zauwnzyć, że prawie wszystkie. znaki wodne występujące w Plateanie spotyka się w obu odbiciach Turrecrematy. Natomiast nie wszystkie filigrany użyte w Turrecremacie znalazły się w Plateanie, np. nie ma tu nr 1    ⁵ * ⁸*

'/nak wodny nr 6 występujący w Turrccremacie tylko w odbiciu B, w Plateanie jawi sie na przestrzeni od składki nr 3-—12. Filigrany nr 1, 3 i 8 wy-stępują tylko i wyłącznic w odbiciu A oraz w niewariantowych partiach odbicia B Turrecrematy.

Najbardziej różni się papier użyty w Opuscula św. Augustyna. Oprócz filigranów nr 2, 4, 5, 9, 10 i 13 znanych z obu druków poprzednich, spotyka sie tu dziewięć nowych znaków: nr 7. 14-19. 22. Fakt, że w Opu-srain wystę

puj* filigrany nr 4, 5, 6 i 13. a więc te, których użyto w środkowej (różnej) części wariantu B Turrecrematy, skłonił Piekarskiego w 1934 r. do zmiany stanowisku z 1920 r. i do wysunięcia odwrotnego wniosku, mianowicie, że odbicie A Turrecrematy jest wcześniejsze od £3 i że odbicie B jest przedrukiem tłoczonym równocześnie z Opuscula św Augustyna.

Ustalenie augsburskiego pierwowzoru Turrecrematy i analiza tekstu potwierdziła słuszność toj drugiej hipotezy Piekarskiego. która przyjęła kolejność: najpierw wariant A, później wariant B.

X>atę wytłoczenia druku Turrecrematy można określać tylko w przybliżeniu. mając do dyspozycji dwa druki datowane z tej oficyny » egzemplarz

Turrecrematy z próby ustawienia

2 473 r.

1472 r. do

■ zapiska proweniencyjną z 1476 r. «•. Stąd spotyka się różne dzieła w czasie, np.: 1475/1476 r. «?, ok. 1475 r. •«, między a połowa 1477 r.    W swoim czasie Estreicher przyjął okres od

zwrócić uwagę na następujące fakty.

u warto

1475/1474, w którym lalo 1474 i 1475 wydały się mu najbardziej prawdopodobne ^TO-    ..

p_rzy określaniu daty druk

Pierwowzór knikowskiefo Turrecrematy powstał w Augiburfu, w drukarni Jana Schiisslera. nie pó/nicj jak w 1471 r. Augsburski drukarz szybko zorientował się w błędach tekstu i przystąpił do ponownego przedruku, który w poprawnej formie ukazał się 6 maja 1472 roku

Drukarz krakowski posłużył się wzorem pierwszego wydania augsburskiego, stąd — wydaje się — żc jako terminu* a quo ukazania się Tm Teorematy w Krakowie należałoby przyjąć rok 1-172 Mogło się bowiem zdarzyć, ze wkrótce po wytłoczeniu prawzoru, a nawet przed ukazaniem się poprawnej edycji augsburskiej, drukarz nasz rozpoczął pracę i w ciągu roku 1472 na 1473 mógł druk dzieła ukończyć. Prawdopodobnie drugie poprawne wydanie augsburskie nie doszło do rąk drukarza krakowskiego, skoro nawet w wariancie B powtórzył błędny tekst Jako terminus ad quem dla odbicia A najwłaściwszym wydaje się rok 1-114. biorąc pod uwagę nie tylko zbieżność niektórych filigranów wy stępujących w Turrecremacic i Pin ten nie. ale również okoliczność, że drukarz najpierw musiał ukończyć jedno dzieło, a potem zabrał się do następnego. Nie bez znaczenia są klocki we współczesnej oprawie, w których obok Turrecrematy występują inne druki datowane lub z datą określoną w bibliografiach. Czas ich tłoczenia waha się między 1472 r. do ok. 1475 r. 7i. Zapiska rubrykatora Crucigera z 1476 r. zamyka ostatecznie górną granicę chronologiczną ukazania się druku Turrecrematy ⁷*.

Porównując papier użyty w obu wariantach Turrecrematy z papierem w dziełach św. Augustyna, zauważymy, że w augustyńskim brak filigranów nr 1, 3, 8, 11 i 12, znanych nam z wariantu A oraz częściowo z Plateana (z wyjątkiem nr 8). Filigrany te nie występują również w wariancie B w jego części wariantowej, to jest w składkach 7—13. które — jak wiemy — zostały przedrukowane.

Wskazuje to, że wariant B jest bliższy drukowi św. Augustyna, ponieważ odmiany papieru wariantu S znajdują się w druku św. Augustyna w składkach nr 2,3,9,11,17, w niektórych egzemplarzach także w składkach nr 5, 10, 12, 15 i 16. a nie tylko w jego części środkowej, to jest w składkach nr 9—12, jak sądził Piekarski⁷³.

Wyciągając wnioski z powyższych rozważań, trzeba powiedzieć, że krakowskie wydanie Turrecrematy oparto bezpośrednio na błędnym wydaniu, tłoczonym przed 1472 r. po raz pierwszy w Augsburgu przez Jana Schiisslera, po pierwszym, poprawnym, rzymskim z 1470 r. Druk krakowski wykonano zapewne w ten sposób, że najpierw wytłoczono pewną ilość egzemplarzy lzw. odbicia A, następnie z nieznanych nam powodów środkowe składki (7—13) przedrukowano i, łącząc początkowe i końcowe składki odbicia A ze składkami przedrukowanymi, utworzono tzw. odbicie B.

W oparciu o wyniki dawniejsze i obecne, można by przyjąć następującą chronologię najwcześniejszych druków krakowskich:

1.    Turrecremata. war. A (1472—1474)

2.    Almanach na 1473/1474 r.