pato 2

TEMAT PRZEWODNI

od 1 do 4 tygodni, może występować biegunka na tle Cryptotporidlum paroum. Kai jest wtedy wodnisty', o zabarwieniu żółtawym, z zawartością niestrawionego mleka, krwi, śluzu (19). Wydalanie wodnistego, cuchnącego kału towarzyszy salmonellozie u cieląt w wieku 5-14 dni.

Patogeneza biegunek cieląt

Ostatnie lata przyniosły szerszą Interpretację klasycznego, komórkowego patomechanizmu biegunek na tle enterotoksyn. który okazuje się mieć zastosowanie tylko do biegunek bez odpowiedzi zapalnej. Do pełniejszego przedstawienia stanów biegunkowych przebiegających z zapaleniem jelit wprowadzono zintegrowany model neuronalno-immunologiczny umiejscowiony w blaszce właściwej (lamina pro-pria) (15. 18). Postęp w sckwcncjonalnym zrozumieniu dróg sygnałowych odpowiedzialnych za wydzielanie nadmiaru elektrolitów i wody do jelit można przedstawić następująco (-♦ oznacza pobudzenie):

-    Mechanizm klasyczny receptorowy: ente-rotoksyna -> receptor rąbka oskórkowego -♦ w-zrost aktywności cyklazy adenylowej -* wzrost cAMP -> nadmierna sekrecja jonów Cl

i wody do światła jelit.

-    Mechanizm neuronalny: enterotoksyna -» komórki entcrochromochlonne kosmków jelitowych -* serotonina (5HT) i prostagłandyny (PGs) -♦ substancja P (SP) lub wazoaktywny peptyd jelitowy (V1P) z czuciowych zakończeń nerwowych -> sekrecja Jonów Cl, Na'. HCO,

i wody. Potwierdzeniem neuronalnego rozwoju biegunek powodowanych termostabiiną (ST) enterotoksyną £. coli jest ich blokowanie uprzednim podaniem czynników znoszących aktywność nerwową, tj. tetrodoksyną. heksa-metonium łub lidokalną.

Podane mechanizmy odnoszą się przede wszystkim do działania termostabilnej entero-toksyny £. coli ora2 u ludzi do toksyny CT pochodzącej z \'ibrio cholerae. które pomimo działania przez różne drogi neuronalne. powodują biegunki bez stanów zapalnych.

-    Mechanizm neuronalno-immunologiczny odnosi się do biegunek przebiegających z odczynem zapalnym, powodowanym np. przez toksyny A i B Closiridium dtfficilc. Toksyna A -► czuciowe włókna aferentne zawierające SP i peptydy związane z genem kalcytoniny (CGRP) -» komórki tuczne -♦ łcukotrien C, (LTC,) oraz czynnik aktywujący płytki krwi (PAF) -► wzrost sekrecji płynu do światła jelit (ryc. I). Uwolnione z aktywowanych komórek tucznych UC, i PAF z jednej strony wzbudzają kaskadę zapalną, z drugiej silnie stymulują wydzielanie płynu do światła jelit i biegunkę. led-nym ze sposobów hamowania biegunek powodowanych przez toksynę A jest podawanie środków stabilizujących komórki tuczne i zapalne (np. ketotifenj. Skuteczne w znoszeniu objawów biegunkowych okazują się również środki antagonizujące działanie SP i CGRP. Należy podkreślić, że ten kierunek terapii jest nieskuteczny przy biegunkach na tle £. coli. ponieważ termostabilne enterotoksyny tej bakterii nie aktywują komórek tucznych.

-    Mechanizm bakteryjnej inimikry oparty jest o endogenny guanilinowy układ transportowy. Guanilina i uroguanilina są 15- i 16-aminokwa-sowymi peptydami wyizolowanymi z jelit, regulującymi transport płynów i elektrolitów poprzez aktywację receptorów cyklazy guany-lowej-C (GĆ-C). Wydzielane są z komórek chromochlonnych zarówno do jelit, jak i osocza w odpowiedzi np. na podanie chlorku sodowego. Pełnią funkcję jelitowych czynników natriuretycznych. gdy organizm przyjmuje nadmiar chlorku sodowego, zapewniając tym samym homeostazę chlorkową w jelitach. Okazuje się. że cieplostabllne enterotoksyny szczepów £ coli (ETEC) mają do nich ściśle zbliżoną budowę, co pozwala enterotoksynom łączyć się z receptorami GC-C (zjawisko mimikry). Skutkiem takiego połączenia jest wzbudzenie cG.MP. który napędza ruch Cl do światła jelit, a hamuje wchłanianie Na’ i wody.

- Mechanizm „przyłącz, i wymaż" - w rozwoju biegunek u cieląt na tle zakażeń enteropatogen • nymi (EPEC) i enterokrwotocznyml (EHEC) szczepami £ coli obserwowany jest molekularny patomechanizm typu „attaching and cffacing" (A7E), czyli „przyłącz i wymaż" (17). Według Knuttona jest to mechanizm trzyetapowy. rozpoczynający się przyleganiem bakterii do cnie-rocytów za pomocą fimbrii (10). W kolejnym etapie baktene wydzielają białko EspB. odpowiedzialne za przekazywanie sygnałów do ente-rocytów. Icdnocześnie następuje odpowiedź komórek jelitowych w formie zwiększonej fosforylacji. która pociąga za sobą wzrost wewnątrz-

Ryc. 2. Wartości pH osocza krwi uzyska, nej od cieląt zdrowych oraz cieląt

z łagodnym i ciężkim

przebiegiem biegunki.

* pi 0.05

Ryc. 3. a) Synteza oraz wątrobowy i nerkowy metabolizm izołormy L* kv/asu mlekowego; b) Glioksalazowy szlak syntezy formy D ky/asu mleko-y/ego.

komórkowego stężenia jonów Ca'\ prowadzący do aktywacji wiliny. Aktywacja tego białka, łączącego równolegle włókna aktynowe, uszkadza, a w konsekwencji powoduje zniszczenie mlkro-kosrnków. W ostatnim, trzecim etapie mechani • zmu A/E następuje ścisłe przyłączenie bakterii do entcrocytów i wytwarzanie bakteryjnych białek błonowych - intiminy (91 kDa) oraz białka receptorowego Tir (translocated intimin receptor) (6). Bakteryjne Tir ma zdolność translokacji do błon enterocytów za pomocą bakteryjnego układu sekrecyjnego III typu, gdzie zakotwicza się i działa jako receptor dla intiminy. Jednakże )>ołączenie intiminy i Tir w trwały kompleks inicjuje rozwój uszkodzeń typu A/F. wyłącznic przy udziale jelitowych, białkowych komponentów podauiego osobnika. Uszkodzenia tego typu odznaczają się wymazaniem - odrzuceniem mikrokosmków rąbka oskórkowego w otoczeniu bakterii związanej z nabłonkiem (17).

Niezależnie czy czynnikiem przyczynowym są infekcje, czy zaburzenia metaboliczne, biegunki u cieląt prowadzą do niezrównoważnie-nia elektrolitowego, odwodnienia i kwasicy metabolicznej:

- Niezrównoważenlc elektrolitowe z powudu wydzielania elektrolitów - biegunki sekrecyj-nc, towarzyszące m.ln. infekcjom enterotoksytz-nymi szczepami £ coli. powodują stany zapalne

324

m

MAGAZYN WETERYNARYJNY roi. 19 nr JSS&IO