pedosfera (4)

\ ^:    O^L¹ CWU -e a/jL-6 V|fx S i/1 g_ki_g

i <	^ \jujJx TxkjvV\	vlu£/j
Typ I	Charakterystyka	Główne obszary występowania |	Przydatność rolnicza
Strefowe
Tund-.rowe .	tworzą się w klimacie subpolamym, są płytkie i słabo wykształcone ze względu na wieczną marzlod	pn. krańce Eurazji (od Piw. Kolskiego po Kamczatkę), pn. część Ameryki Pn. (od Alaski po Labrador), wybrzeże Grenlandii	uprawy jęczmienia ziemniaków; inne uprawy w szklarniach
I Bicli-cowe ’	tworzą się w klimacie umiarkowanym chłodnym na piaskach porośniętych lasami szpilkowymi; słabo rozwinięty poziom próchniczny i dobrze wyksz-. talcony poziom bielicowania (wymywania) w postaci jasnej wstęgi kwarcowego pyłu i piasku	na południe od gleb tundrowych — znaczne obszary Europy Pn. Środk., szeroki pas w europejskiej i azjatyckiej części Rosji, pn. części USA i znaczne obszary Kanady; zajmują ok. 26% powierzchni Polski	uprawy żyta, owsa, jęczmienia, ziemniaków roślin pastewnych; pszenica w pd. części obszaru występowania; wymagają dobrego nawożenia
' ,1 ' i Brnnat-'■ ne	tworzą się na obszarach lasów mieszanych i liściastych w klimacie umiarkowanym i podzwrotnikowym o cechach oceanicznych; słabiej zaznaczony proces bielicowania, lepiej rozwinięty poziom próchniczny	Europa Zach. i Pd., Mandżuria, Korea, Japonia, część USA, Chiny, pd. Australia, Nowa Zelandia, Chile i zach. Argentyna; także w Azji Mniejszej, Afryce pn. i pn.-wsch.; dominują w Polsce	rośliny zbożowe, okopowe i przemysłowe; przy odpowiednim nawożeniu uzyskuje się wysokie plony
Czarno-. , zicmy.	tworzą się w klimacie umiarkowanym na lessach, przy udziale trawiastej i cebulkowej roślinności stepowej; poziom próchnicy dochodzi do 1 m grubości i więcej	szeroki pas od pd.-wsch. Europy przez Węgry, Rumunię, Mołdawię, Ukrainę i Rosję aż do Jcniscju; pd. Syberia, Mandżuria, prerie USA, pn.-wsch. Argentyna i Urugwaj	uprawa pszenicy, buraków cukrowych, bawełny; gleby bardzo żyzne, ale łatwo ulegają erozji
Kaszta nowe • • i..*	tworzą się w klimatach ciepłych i suchych, poziom próchniczny jaśniejszy, o czerwonym zabarwieniu pochodzącym od tlenków żelaza	na północ od M. Kaspijskiego i Aralskiego po Balchasz, Wyżyna Mongolska, część Wielkiej Równiny Prerii w USA	uprawa pszenicy, kukurydzy, bawełny; przy odpowiednim nawożeniu daje dobre plony
Szaro-, •ziemy^!pustynne	słabo rozwinięty poziom próchniczny lub jego całkowity brak ze względu na brak wody i szaty roślinnej	obszary pustynne Azji Środkowej, Sahara w Afryce, środkowe obszary Australii	nie nadają się do uprawy
Czerwo- ■oziemy, żółto-’ ^rieB|y’	powstają w klimacie gorącym i wilgotnym, gdzie ulewne deszcze niszczą warstwę próchniczną	Afryka równikowa, Ameryka-środk., pn. Australia, pd.-wsch. Azja, Indie; stanowią ok. 25% powierzchni lądu	wymagają skomplikowanych zabiegów agrarnych; uprawa kakao i drzew kauczukowych
Astrefowe
Rędziny	tworzą się na wietrzejących wapieniach, dość gruby po/iom próchnicy zalega bezpośrednio na skale macierzystej — brak pozostałych poziomów	w klimacie umiarkowanym na wapieniach; w klimacie śródziemnomorskim powstaje tzw. terra rossa	urodzajne, ale (rudne do uprawy
Alu-"' wialne (mady)	tworzą się współcześnie wzdłuż dolin rzecznych 1 na obszarach ujściowych z drobnego materiału naniesionego przez rzeki; bogate w próchnicę	największe obszary w Egipcie, Mezopotamii, w Indiach, na Nizinie Chińskiej; w Polsce — Żuławy Wiślane	nadają się do wszystkich upraw, ale często wymagają melioracji
-■ Ba- gienne	wysoko położone lustro wody gruntowej i mały przepływ powodują powstanie nie rozłożonej torfowej próchnicy	na różnych obszarach na stosunkowo niewielkich przestrzeniach, najwięcej na Nizinie Syberyjskiej	mało urodzajne, wymagają osuszenia
Czarne ziemie	powstają na obszarach zarastających bagien, zanikających jezior, przy obniżonym poziomie wód gruntowych	na różnych obszarach — największe w Afryce Środk., Indii, Urugwaju; w Polsce na Kujawach	urodzajne, ale wymaga- j ją odpowiednich zabiegów agrotechnicznych
Górskie | V • v 1-----	płytkie, pozbawione wyraźnego profilu, niszczone przez silne wietrzenie	na terenach górzystych	słabe, stanowią podstawę hodowli; w dolinach owies i ziemniaki