Print0013 TIF

ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI 1 MŁODZIEŻY J3

ROZWÓJ FIZYCZNY DZIECI 1 MŁODZIEŻY J3

jej stan w sto

Metody oceny rozwoju fizycznego

Zakres zmienności cech i wskaźników charakteryzujących różne sfery rozwoju jest w populacji, w każdej grupie wieku, bardzo zróżnicowany. Dla oceny prawidłowości przebiegu rozwoju posługujemy się normami rozwojowymi, czyli biologicznymi układami odniesienia. Zakres normy jest wyznaczony i opisany metodami statystycznymi. Są różne typy norm (populacyjna, grupowa, docelowa), lecz najczęściej posługujemy się statystyczną normą populacyjną. Jest ona opracowana na podstawie pomiarów, wykonanych w odpowiednio licznej, dobranej losowo próbie z populacji dzieci zdrowych. Za normę statystyczną uważamy taki przedział, do którego należy większość osobników i tym samym charakteryzują się oni najczęściej występującymi w populacji wielkościami danej cechy. Do opisu norm statystycznych w praktyce stosuje się najczęściej wartości:

—    średniej arytmetycznej (x) i odchylenia standardowego (SD) — przy rozkładzie normalnym danej cechy; przedział x + 1 SD przyjmuje się jako „wąską normę” (zawiera około 68% osobników), przedział x ± 2SD jako „szeroką normę” (około 95% osobników); wartości te mogą być przedstawione w postaci tabel liczbowych (tab. 1.1) lub siatek standardowych;

—    mediany czyli wartości centralnej, dzielącej zbiór danych na dwie połowy (lepsza miara, gdy rozkład danej cechy odbiega od normalnego): można tu także wyznaczyć wartości zwane centylami (percentylami): 50 centyl (c) odpowiada medianie, poniżej 3 c znajduje się 3% obserwacji, poniżej 97 c-97% obserwacji; przedział 25-75 c uznajemy za „wąską normę”, 10-90 c — za „szeroką normę” (ryc. 1.8 i 1.9).

Przedmiotem oceny może być: — poziom rozwoju danej cechy

sunku do normy dla populacji w tym samym wieku;

— dynamika rozwoju — tempo bezwzględnych przyrostów tej cechy w stałych jednostkach czasu (np. rocznych) w stosunku do normy przyrostów w danej populacji; dla opracowania tych norm niezbędne są badania długofalowe (ciągłe); ryc. 1.2.

Ocena wzrastania

W praktyce posługujemy się najczęściej pomiarami:

—    Masy ciała na wadze lekarskiej wytarowanej (tarować należy co 10 pomiarów), z dokładnością do 10 g; dziecko powinno być rozebrane.

—    Długości ciała u noworodków i niemowląt do 18. mż. na ławeczce Epsteina lub za pomocą antropometru, u dziecka w pozycji leżącej, z dokładnością do 1 mm; u noworodków zaleca się pomiar długości ciemieniowo-siedzeniowej (zapobieganie urazom i dysplazji stawów biodrowych).

—    Wysokości ciała u dzieci od wieku poniemow-lęcego; najlepiej używać antropometru lub przyklejonej do ściany taśmy z podziałką z dokładnością do 1 mm i ekierki (pomiar za pomocą wzros-tomierza na wadze lekarskiej obarczony jest dużym błędem).

[cml

[kg]

Ryc. 1.8. Siatki centylowe wysokości i masy ciała u dziewcząt poznańskich w wieku 1-18 lat, według Cieślika

i wsp. (1994).