Reduta

10

202    Adam Mickiewiu

lii istoty walczącej - .pall piersią, rwie * zębem, oddechem zabita". Porównana q do .anioła śmierci' dokonuje wielkich

t zniszczeń w kolumnie rosyjskiej.

Pierwsze dwie części utworu są więc 2 obrazem walki, w której Polacy nic £ ustępują: przeciwnie, zadają wronom Z poważne straty, a liczebna przewaga ► Rosjan nie daje się jeszcze odczuć.

W kolejnej części utworu ;Kllutunt S zastanawia się nad powodami, jakie X zmuszają Moskali do walki na polskiej 9 ziemi. Pn^czyn upatruje w despotyzmie jj cara Mikołaja I. To on - .król wuikt.

0    samowładnik świala połoteicy" wysyła

swoje wojska na śmierć dla kolejnych podbojów. Zestawienie czynności cara (.zmomnyl bruO ze skutkami (.tysiące kibitek wnet lecT) zostało celowo wyollwzymlonr. Car wydaje się być. dzięki takim zabiegom, istotą pozbawioną rrrli ludzkich. dcmonlcz-ną i okrutną. W apostrofte: .Mocami, jak Itóg silny. Jak szatan złośliwyT porównanie władcy Rosjan do Boga i szatana jrdnorzrśnk* podkreśla wprawdzie Silę cara. ale także czyni zeń osolię. której siki służy wyłącznie złu. Emocjonalnemu wykazaniu negatywnych cech despoty służą liczne w lej części utworu powtórzenia I wykrzyknimla. Kilkakrotne użycie rzeczownika .car" w kolejnych wersach połączone ze zdaniami wykrzykniko-wyml dotyczącymi d/.lalań Mikołaja I dodaje wyrazistości l siły oskarżeniom narratora:

.Ale sypią się UHf/ska. klórj/cli llóy I wiara

Jest car. - Car ynlewny: uinmnt, roswescUm cara!".

Narrator stawia też carowi bezpośredni zarzut kradzieży polskiej korony. a Polakom przypisuje prawo odebrania jej - .ukradzionej 1 skrwawionej". Zn szczególnie ważne uznaje znaczenie oporu Warszawy wobec Rosji, kiedy Inne kraje zabiegają uniżenie o łaskawość cara fTurcJa. Francja).

Adiutant powraca do relacji z bitwy w tragicznym momencie upadku reduty. l’o raz kolejny polski szaniec zostaje skontmstowany z armią nieprzyjaciela. Reduta Jasna od wystrzałów" czerwieni się .nad czernią" wroga, zostaje porównana do motyla wrzuconego w środek mrowiska, wrogowie .czernią się na białych palisadach walów". Nu koniec:

.W szaniec nieprzyjaciół kupa

Jut. lazła. Jak robactwo na świeżego trupa".

Wydaje się. żc nic Już nic powstrzyma zwycięskiego marszu rosyjskich oddziałów. Adiutant przerywa swoją opisową relację przytoczeniem krót-

Adam Mickiewicz

kiej rozmowy / generałem dowodzącym walką. Obaj. obserwując cały czas |H»lc bllwy. świadomi klęski, godzą się Już z utratą fortu. Żołnierskie doświadczenie i zwykle opanowanie tym razem nie pomagają generałowi powściągnąć wzruszenia:

.Na koniec nekt •Stmcorto•. - Spod luneiyjego

Wymknęło Się łez kilku’.

Itmiźka w bitwie nic oznurzola Jednak całkowitej klęski. Nn walach reduty |>oJawll się po r.iz kolejny porucznik Ordon. W bezpośredniej, dokładnie zapisanej relacji narrator przedstawia obraz ostatnich chwil życia bohaterskiego żołnierza, któiy na oczach obserwatorów wysadza rcdulę w powicirzc. aby nie oddać jej w ręce nieprzyjaciela. Pod gruzami giną niedawni przeciwnicy:

.WszystkoJak sen znikło. - Tytko czarna bryła

Ziemi niekształtnej łeiy - rozjemcza moytki’.

W len sposób dovk) do nlrorzckiwancgo. szyderczego pojednania. Obrońcy i napastnicy .pierwszy raz i>okój szczery i wieczny zawarli".

Porucznik Ordon, wysadzając redutę, dokonuje gestu rozpaczy. We własnej śmierci I zniszczeniu szafira widzi jedyną, ostatnią szansę symbolicznego pokonania wroga.

Utwór kończy pesymistyczna wizja przyszłości świata. Tyrania 1 despotyzm dominujące we współczesnym Miekiewte/owi czasie mogą. Jego zdaniem. d<»prow.vd/.tć w konsekwencji do ostatecznego upadku ludzkości: za sprawą boskiego wyroku:

.Karząc plemię zwycięzców zbrodniami zatrute.

Hóg wysadzi lę ziemię, jak on swą redutę".

\ajważnlejsz>in przesianiem utworu Jest uznanie prawa gnębionego narodu do walki o własną niepodległość. Kwestia odzyskania niepodległości uważana była przez wiciu twórców XIX wieku za najważniejszy teimil twórczości. Niejednokrotnie kieł tej służyło kreowanie bohaterów -- Pniaków, dla których ojczyzna staiKiwtla wartość nadrzędną.

Także w Reducie Ordona Mickiewicz stworzył wzór osobowy - typ żołnierza ginącego bohatersko |>od gruzami twierdz)' nic oddanej wrogowi. Śmierć Ordona pod gruzami reduty Jest Akcją poetycką: w rzeczywistości porucznik Ordon zmarł we Włoszech w 1886 roku.

Plastyczny, prawie filmowy opis bUwy oraz typ bohatera stanowiły dla wielu późniejszych twórców źródło insplrncji. Podobnie heroiczną śmiercią. Jak Ordon, ginie pan Wołodyjowski w powieści Henryku Sienkiewicza. wysadzając twierdzę w Kamieńcu. Patriotyczne oddziaływanie Reduty Ordona I Jej wpływ na postawy polskiej młodzieży kilkadziesiąt lat później przedstawił w powieści Syzyfowe prace Stefan Żeromski.

203

GATUNKI SYNKRETYCZNE