skanuj0010

Weźmy przykład: Idę ulicq, nagle spada z dachu jakiś przedmiot i uderza w głowę jednego z przechodniów. [...1 W tej chwili obchodzi mmc przede wszystkim los tego człowieka, jego cierpienie, nieszczęście

Otóż malarz, który chce na widzu zrobić wrażenie tego nieszczęścia [...). użyje takich środków kompozycyjnych, wprowadzi takie światła, takie barwy, takie wyrazy twarzy i ruchy. że widz odejdzie od obrazu ze wspomnieniem nieszczęśliwego zdarzenia lub z uczuciem bolesnym w sercu.

Tego wrażenia, tego uczuciu, tego nastroju psychicznego nie wywoła obraz, na którym przede wszystkim będzie widać guziki, majtki, małe epizody, mnóstwo szczegółów, które rozrywają uwagę widza ł...| i ostatecznie, zmęczywszy gmatwaniną, odbierają nawet możność doznania prostej estetycznej przyjemności. [...)

VI

.leżeli był kiedy talent malarski najmniej podatny do zrobienia z obrazu kazalnicy, katedry profesorskiej lub trybuny reformatora, to właśnie talent Matejki. A jednak f...| nikt bar dziej o to się nic starał nad Matejkę.

Wszystkie prawie jego obrazy I-..J mają ukrytą tendencję, mają pretensję nauczania, która, co gorzej, wpływa haniebnie na kompozycję obrazów, przeładowując jc mnóstwem epizodów. stłoczonych chaotycznie i prowadzących do wręcz przeciwnych celowi skutków. [.. ] Wszystko to przedstawione z tym zaciekłym realizmem w drobiazgach, w szczegółach. 1...J z tą modclacją przeforsowaną pojedynczych przedmiotów, która nie daje możności

Barwy epoki

skupienia uwagi widza na całości, a tym samym odbiera mu możność wyprowadzenia ogólnego wniosku, odszukania idei. o którą tak chodzi Matejce i naszym estetykom Matejko jest przede wszystkim malarzem taktu, rzeczywistego, prawdziwego zdarzenia, nie pojęcia, jakie kto o nim mice może, nie prawdy lub idei |...J.

VII

f...l W malarstwie prawda nie zależy od możliwości¹ przedstawionej sytuacji, od prawdziwości danego wypadku, zdarzenia lub stosunku rzeczy i ludzi [... | - prawda w malarstwie zależy od czego innego. Nic ma tak dziwacznej sytuacji, nie ma tak nieprawdopodobnego zachowania się ludzi i rzeczy, tak potwornego przedstawienia logiki zdarzeń, które by nic mogły być motywem realistycznego obrazu.

f...| Można zburzyć, zniszczyć, przemieszać całą loikę^: świata żyjącego, rzeczywistego i być pomimo to krańcowym realistą w malarstwie pod warunkiem: zachowania loiki światłocienia, harmonii barw i ścisłości kształtu f...l.

W obronie subiektywizmu i sztuczności przedstawiania

Ktoś powiedział, że Sztuka jest to człow iek dodany do natury'. Otóż ten subiektywny dodatek. niedający się wyrzucić zc sztuki, wpływa na nadanie różnym dziełom sztuki rozmaitego charakteru wskutek indywidualnych właściwości i zdolności poznawania prawdy ich

twórców. (...)

Rozpowszechnione dziś wiadomości o środkach, przy pomocy których malarze i pisarze kierunku realistycznego czy naturalistyczncgo budują swoje obrazy czy powieści o tych pracowitych studiach, o mnóstwie drobiazgowych obserwacyj, doświadczeń i badań, ugruntowały przekonanie, żc tylko na tej drodze da się osiągnąć prawda w sztuce - że tylko len jest realistą czy naluralislą. kto swoją robotę prowadzi w powyższy sposób. Jest to jednak przekonanie / gruntu fałszywe, ciasne, ponieważ każdy talent i każdy umysł może inaczej dochodzie do właściwego rezultatu. Tam. gdzie jeden potrzebuje gromadzić góry dokumentów, inny wnioskuje z jednego ułamka faktu i wnioskuje równie słusznie. f...| Rozstrzygającym czynnikiem jest tu siła talentu.

I...] Rysunki malarzy japońskich dla Europejczyka, zanim przywyknie do ich sposobu przedstawiania natury, wydają się być pozbawionymi wszelkiej prawdy - z chw ilą jednak, w której się przystosuje do tej koniecznej, niestety, strony malarstwa - do sztuczności środków przedstawiania życia - odkrywa w nich nadzwyczajną ścisłość obserwacji, subtelność wyrazu, prawdę ruchu - to wszystko, co innymi sposobami wyraża sztuka europejska.

Stanisław Wiikicttie/125!

1

Możliwości - tu: prawdopodobieństwa, k ' Lotka - locika.