WTS01

88 DANUTA DOBROWOLSKA

Giza A., 1991, Zycie jako opowieść. Analiza materiałów autobiograficznych w perspektywie socjologii wiedzy. Ossolineum, Wrocław.

Glaser B.G., Strauss A.L., 1971, Status Passage. Aldine-Atherton, Chicago, New York.

Harris Ch., 1987, The Indmdual and Society: A Processual Approach, w: Rethinking the Life Cycle, op.cit., ss. 17-29.

Hoerning E.M., 1986, Lebensereignisse: Ubergdnge im Lebenslauf — Forschungsansatze, w: Methoden der Biographie — and Lebenslaufforschung, W, Voges, (hrsg.). Westdeutscher Verlag, Opladen.

Hoerning E.M., 1990, Rola wydarzeń życiowych: doświadczenia i rewitalizacja w perspektywie biograficznej, w: Metoda biograficzna w socjologii, J. Wlodarek, M. Ziółkowski (red.). Warszawa, ss. 127-135.

Kimmel D.C., 1974, Adulthood and Aging. Art Interdisciplinary Developmental View. John Wiley, New York.

Kohli M., 1978, Erwartungen an eine Soziologie des Lebenslaufs, w: Soziologie des Lebenslaufs, op.cit., ss. 9-31.

Lindesmith A.R., Strauss A.L., Denzin N.K., 1975, Social Psychology. The Drydan Press, Ilinsdale 111.

Matthes J., 1978, Volkskirćhliche Amtshandlungen, Lebenszyklen und Lebensgeschichte, w: Soziologie des Lebenslaufs, op.cit., ss. 206-224.

Melchior M., 1990, Społeczna tożsamość jednostki (w świetle wywiadów z Polakami pochodzenia żydowskiego urodzonymi w latach 1944-1955). Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa.

Miller D.C., Form W.H., 1964, Industrial Sociology. The Sociology oj'Work Organization, Harper, New York.

Murphy M., 1987, Measuring the Family Life Cycle: Concepts, Data and Methods, w: Rethinking the Life Cycle, op.cit., ss. 30-50.

Neugarten B.L., Hagestad G.O., 1976, Age and the Life Course, w: Handhook of Aging and the Social Sciences, R.H. Binstock, E. Shanas (eds.). Van Nostrand Reinhold Com., New York, ss. 35-55.

Pearlin L.I., 1980, The Life Cycle and Life Strains, w: Sociological Theory and Research. A Critical Appraisal, H.M. Blalock jr. (ed.). The Free Press, New York, ss. 349-360.

Prawda M., 1989, Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (O koncepcji badań biograficznych Fritza Schutze), „Studia Socjologiczne” 1989, nr 4, ss. 81-98.

Rosow I., 1976, Status and Role Change through the Life Span, w: Handbook of Aging and the Social Sciences, op.cit., ss. 457-482.

Schutze F., 1981, Processtrukturen des Lebensubluufs, w: Biographie in handlungswissenschaftlicher Perspektive, J. Matthes, A. Pfeifenberger. M. Stosberg (hrsg.). Verlag der Ntimberger For-schungsvereinigung, Nurnberg, ss. 67-156.

Sichrovsky P., 1989, Kainowe dzieci (rozmowy z potomkami hitlerowcówj. „Czytelnik”, Warszawa.

Starowieyska-Morstinowa Z., 1965, Patrzę i wspominam. „Znak”, Kraków.

Strauss A.L., 1977, Mirrors and Musks. The Search for Identity. Martin Robertson, London.

Strauss A.L., 1989, Qualiiaiive Anaiysis for Social Sclentists. Cambridge Universitv Press, Cambridge.

Streib G.F., Social Stratijicution and Aging, w: Handbook of Aging and the Social Sciences, op.cit., ss. 160-185.

Wat A., 1990, Mój wiek. Pamiętnik mówiony, cz. 1 i 2, „Czytelnik", Warszawa.

Worach-Kardas H., 1983, Wiek a pełnienie ról społecznych. PWN, Warszawa-Łódź.

„TRAJEKTORIA” JAKO PODSTAWOWA KONCEPCJA TEORETYCZNA W ANALIZACH CIERPIENIA I BEZŁADNYCH PROCESÓW SPOŁECZNYCH

KONTEKST ODKRYCIA

Koncepcja trajektorii zajmuje bardzo istotne miejsce w badaniach A.L. Straussa w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Stanowi ona zasadniczy element teoretycznej ramy odniesienia w kilku publikacjach, które koncentrowały się na złożonej relacji między rozwojem choroby i różnymi typami pracy wykonywanej w związku z „o-panowywaniem” tej choroby. Od publikacji Time for Dying (1968) zaproponowanych zostało wiele użytecznych koncepcji, które naświetliły różne aspekty i fazy takich procesów. W tym samym czasie sama definicja trajektorii stała się bardziej pojemna i złożona. Podczas gdy kategoria „trajektorii umierania” (wykorzystywana w Time.for Dying) odnosiła się do „postrzeganych przebiegów umierania, a nie rzeczywistych przebiegów”, w Social Organization of Medical Work zdefiniowana została jako „nie tylko fizjologiczny rozwój choroby pacjenta lecz jako całościowa organizacja pracy wykonanej w związku z tym przebiegiem plus wpływ na osoby włączone w tę pracę i jej organizowanie” (1985, s. 8).

W monografiach i artykułach Straussa publikowanych od ukazania się Time for Dying występuje bardzo wyraźne dążenie do zrozumienia i analizowania tego, jak umieranie, ból, choroba przewlekła i choroba w ogóle są postrzegane i jak odnoszą się do nich personel medyczny, pacjenci i ich krewni, jak stają się one przedmiotem pracy, wymagającej bardzo złożonej organizacji. Badania te koncentrowały się na tym, jak nawet najbardziej przemyślana organizacja pracy jest w istocie bardzo kruchą konstrukcją, która zależy od wielości nieprzewidywalnych zdarzeń, pojawiających się w wielu sferach (sama choroba, procedury diagnostyczne i terapeutyczne, sfera organizacji, doświadczenia (experiential careers) różnych uczestników dramatu nieuleczalnej choroby, itd.). Kluczowym problemem tej pracy jest to, iż dynamiczny rozwój wiedzy i technologii medycznej pociąga za sobą wzrost ryzyka i nieprzewidzianych konsekwencji; w związku z tym występuje nieunikniona diałektyka wzrostu możliwości kontroli i nowych nieprzewidywalnych zdarzeń, z którymi należy się jakoś uporać. Fagerhaugh i in. (1987, s. 32) stworzyli nowy termin „rozciągnięcie trajektorii” (trajectory streich-oui), wskazujący na konsekwencje eksplozji medycznej wiedzy i technologii, które mogą prowadzić do pojawienia się nowych schorzeń.

Badania Straussa nad trajektoriami okazały się bardzo istotne dla zrozumienia współczesnej pracy medycznej, jej organizacji i jej dylematów. Wszystko to może być oczywiście wysoce pożyteczne i kształcące dla specjalistów medycznych, którzy mogą wykorzystywać te badania do kształtowania swoistego dystansu analitycznego wobec procesów pracy, w które są uwikłani. Jest tak dlatego, że badania nad trajektoriami

„Kultura i Społeczeństwo", rok XXXVI, nr 2, 1992