0009401

178

jakże inszy! Był to prosty błazen i trefniś, raczśj kuglarz i śmieszek po prostu, który tańcował, skakał, śmiał się, błaznował lub z chłopcami ulicznemi swywo-lił; na którego osiemdziesiąt lat śmierć czekając, żeby co do rzeczy powiedział, wzięła go niedoczekawszy się, jak był. Widzim w Gąsce wcale innego człowieka, inną i poważniejszą postać w Stańczyku, Ten ostatni był to pierwszy Satyryk XVI wieku, uosobiona opozy-cyja w błazeńskim stroju, wyższy od wieku tą śmiałością z jaką mówił prawdę, dobrze on przypada jako współczesny Rzeczypospolitój Babińskiej. *•

Zostawił pamięć swego imienia bardzo głośno, bo jak mówi Malcher Pudłowski (Fraszki 1586) błaznów czy z rzemiosła, czy chwilowo przybierających tę postawę zwano Stańczyki.

Mikołaj Rej w swoim „Zwierzyńcu^ 1564 r. wyprowadza na scenę do rozmowy z prywatem Stańczyka , jako karci samolubstwo; a prywat taką daje mu pochwałę:

„Widzę iż w nie jednćj bywał ten przygodzie,

I znać iż świadom ludzi, i czasom rozumie,

Choć w szalonej postawie, przedsig mówić umie.‘i

Rzeczpospolita wtedy opowiada kto to jest:

Stańczyk ci był, lecz mogli Stanisławem prawie, Przezwać go prżypatrując się, dziwnćj swieckićj sprawie,

Bo się prawdy namówił, w szalonćj postawie,

Gdyż ci co im należy, milczą o nićj prawie.

A gdzież takich Stańczyków, było jeszcze wiele,

Coby plewli obłudność, to wszeteczne ziele?

A prawdę świętą ludziom przed oczy miotali,

A snadź niźli z pochlebstwa, więcćjby wygrali/⁴

Prywat kończy to wspomnienie trefnisia najpiękniejszą pochwałą:

'

,,Słychał-ciem ja gdzieś dawno tam o tym rycerzu,

Iż ten nigdy z nieprawdą nie chciał być w przymierzu.