0010001

— 194 -

dzi granice, gdyż, jeżeli komu prymki zabraknie, ten nawet tabaką do zażywania sypie w usta i obrzydliwy sok wysysa. W Pomeraniji i innych nadbrzeżnych stronach Niemiec każdy parobczak trzyma kawał prymki pod wargą. W Polsce żucie prymki nie jest we zwyczaju, a w głębi dzielnic polskich nawet nieznanćm.

Zażywanie tabaki jest ogólne. Uczony i prostaczek sięga do tabakiery, jeźli mu myśl się plącze. Tabakierka jest u większćj części Europejczyków niejako częścią ciała, bez którój nikt za drzwi domu się nie ruszy. Tabakierki Irlandczyków podobne są do różka prochowego; z niego nie sięgają tabaki palcami, ale przechyliwszy głowę w tył, sypią tabaczne prószę bezpośrednio w nos, a potćm częstując, dają ów różek dalćj. W niektórych stronach nie biorą szczypty tabaki w palce, tylko małemi łyżeczkami, mianowicie garnuszkiem, w którym tkwiała żołądź.

Zażywanie tabaki pono wzięło swój początek w Angliji, a ztamtąd rozeszła się i na całą Europę. Ztąd tćż najlepsze gatunki noszą jeszcze fran-cuzkie nazwiska, np. rapć, carotte.

Na prymkę biorą się liście obrane ze żeberek, a zwilżone cukrową melasą lub syropem, i tłuką się tak długo, dopóki całkiem nie zmiękną. Potćm je zwijają i skręcają na prymkę w znanćj formie.

Przy robieniu tabaki do zażywania postępują nieco obszerniej. Liście suche nakrapiają się ■wodą i ułożone w kupy leżą jeden do sześciu miesięcy. W tym czasie przez wywołaną fermentacją następują chemiczne procesa. Najprzód rozwija się nikotyna i amoniak, a następnie woda i kwas octowy. Kiedy przefermentowane liście wyschną, proszkuje się je, dodaje soli i wody i układa w naczynia, które się szczelnie zamyka. Tu ulega tabaka drugićj fermentacyji, przez co tabaka nabiera eterycznego aromatu i znanśj ostrości. Gatunki tabaki do zażywania polegają tak na odmiennych dodatkach, jako tćż na króś-szćj lub dłuższćj fermentacyji.

Tabaka do palenia bierze się jaka jest, byleby nie zielona. Po wybraniu środkowych żeber, niejednokrotnie nakrapia się ją saletrą, aby cygaro lepićj się paliło, i robi się cygara w znanćj, formie. Na tytoń do palenia kraje się liście.

Działanie tabaki na organizm ludzki zdaje się mićć jeden i ten sam skutek, czy ją się pali, czy żuje, czy zażywa. Najmocniój działa palecie, a najsłabićj zażywanie.

Przeciwnicy tabaki zarzucają jćj, że jest szkodliwą. Ma ona być obrzydliwą, zaraża i zanieczyszcza powietrze, a szczególniej pobudza do używania rozpalających trunków. Przez to, że części trujące dostają się do krwi, nabawiają człowieka rozmaitych chorób, jako tćż pozbawiają go skupienia władz umysłowych.

Wielbiciele tabaki odwrotnie przypisują jćj dobre własności, powyższym całkiem przeciwne.