0011801

— 280 —

rażają się z największą pochwałą, a woleliby pozostawać o głodzie, niż wyrzćc się betelu. Dziewczęta z Tagali uważają to za oznakę wielkiego przywiązania, jeźli ich luby weźmie bujo bezpośrednio z jćj ust.

Na pićrwszy rzut oka widzićć można, że prymka betelowa sprowadza do ust wiele śliny, wstrzymuje parowanie skóry i ślinę farbuje czerwono, która wypluta wygląda jak krew’. Także zaczerwieniają się usta i gęba cała, gdy Europejczyka przejmuje wstrętem, w tych tam jednakże stronach za piękne uchodzi.

Żujący betel mają woDny oddech, czyste i zdrowe dziąsła, i chłodną wilgoć w całych ustach. Sok prymki bebelowśj połykają, lubo nie zawsze.

Dla nieprzyzwyczajonych prymka ma ostry, eiórpki smak i palenie tak w ustach jak w krtani; niegaszone wapno gryzie ich tak mocno w język, że skóra schodzi, i pozbawia na niejaki czas zmysłu smaku. Żuty łetel we większych ilościach sprawia zawrót. Dla osób przyzwyczajonych ma betel skutek rozweselający, a że ten skutek muRi być przyjemnój natury, widzimy to z wielkiego jego rozpowszechnienia. Służy on tćż jako lćkar-stwo przeciw odurzeniu przez opium.

III. Pieprz odurzający. Pieprz jest rośliną wijącą się już to po ziemi, już to po drzewach, a często rośliny te tak są bujne, że zaduszają drzewo, około którego się obwinęły. Liście ich mają zwykle własności narkotyczne, i prymka betelowa właściwie im tylko' własności narkotyczne zawdzięcza.

f' Do obwijama prymki betelowśj używają liści pieprzu betelowego, który w tych stronach sami sobie hodują. Zakładają plantacyje podobne do plantacyji grochu ogrodowego tyczkowego (szablalu). Roślinki sadzają na 18 cali jedna od drugiśj, a pomiędzy nie szybko rosnące drzćwka. Najprzód młody pieprz wije się w górę na tyczkach; w półtora roku wyrywają tyczki, a pieprz przymocowują do drzćwek, które w tym czasie już w górę wystrzeliły. W trzecim lub czwartym roku już liście są zdatne do użycia i wtedy wynoszą je na targi całemi koszami.

Na spadkach gór Himalaja i w Indyjach nie można pieprzu betelowego sadzić pod gołćm niebem, przeto budują nizkie, ale długie szopy, jak u nas przy cegielniach, które służą za ochronę dla młodocianych roślinek.

Do gatunków odurzających pieprzów należy a w a , którą już opisaliśmy.

Rajskie ziarnka, czyii pieprz raalagne-sa, nie należą właściwie do rodzaju pieprzu, ale są owocem gatunku roślin zwane A m o m u m malagneta, a same ziarnka nazywają się amomum granum paradisi. Dostają się do nas z wybrzeża Gwinei, gdzie ich używają na przyprawy do potraw i bardzo są cenione. Są one małe, kanciaste i mają ciemno-brunatną skorupę.