0399

381

Rozwój stosunków komunikacyjnych.

jeszcze przed Fultonem, Papin zbudował niewielką łódź parową, kursującą po rzece Fuldzie, zaprowadzono w 1812 r. pierwszą żeglugę parową na linji pomiędzy Greenock a Glasgowem, wkrótce zaś parostatki zaczęły kursować na wszystkich prawie główniejszych linjach Europy. W roku 1819 przebyto ocean pierwszy raz na parowcu „Savannah“, który odległość między Li-verpoolem a New-Yorkiem odbył bez przerwy, nie nabierając nigdzie nawet węgli. Pierwsze parowce poruszane były za pomocą kół łopatkowych, lecz po wynalezieniu w 1819 roku przez Rossela z Trjestu szruby okrętowej, zaczęto ją ogólnie od 1837 roku stosować do wszystkich okrętów parowych. Poczynając od połowy XIX stulecia zmniejsza się ilość okrętów żaglowych i przeważnie komunikację morską utrzymują statki parowe. Dopiero w czasach najnowszych, kiedy wskutek wzrastającej ciągle ceny węgla kamiennego, podrożała znacznie opłata za przejazd na parowcach, zaczęto znów budować olbrzymie okręty żaglowe, których bardzo znaczną ilość oddano na usługi komunikacji morskiej. Do jakich wymiarów dochodzi komunikacja morska przy pomocy parostatków, określić nadzwyczaj trudno; można jednak przyjąć, że na całej kuli ziemskiej istnieje 250 000 okrętów żaglowych i parowców i że na jednym tylko oceanie Atlantyckim dziennie żegluje około 2 000 okrętów, z których 350*— 400 służy wyłącznie do komunikacji osobowej. Z pośród wszystkich mórz ruch najwięcej ożywiony jest ocean Atlantycki, po nim pierwsze miejsce zajmuje ocean Indyjski; do najmniej uczęszczanych należy część północna oceanu Wielkiego. Znakomite ułatwienie w rozwoju komunikacji morskiej przedstawiają wykonane już olbrzymie kanały, do liczby których należy przedewszystkiem kanał Suezki, mający 160 kilometrów długości, otwarty dla żeglugi 16 listopada 1869 roku, dzieło pod względem budowy znakomite, którego koszta wykonania wynosiły przeszło 400 miijonów franków. Przeprowadzenie kanału Suezkiego skróciło drogę morską pomiędzy Hamburgiem a Bombajem o 43 procent, pomiędzy Trjestem a Bombajem o 63%; z Konstantynopola do Zanzibaru o 43%. Następny zaprojektowany i dla komunikacji okrętowej bardzo pożądany kanał panamski, znajduje się jeszcze w budowie. Ogólny koszt jego wykonania, pomijając sumy włożone w to przedsiębiorstwo przez francuskie towarzystwo budowy kanału panamskiego, oznaczono na 800 miijonów franków. Początkowa budowa odbywała się bardzo wolno wskutek przeszkód stawianych pracującym przez zabójcze warunki klimatyczne. Obecnie szkodliwe te wpływy usunięto przez odpowiednie urządzenia sanitarne, a przez zastosowanie olbrzymich maszyn i przyrządów, będących ostatnim wyrazem współczesnej techniki postęp w robocie znakomicie się powiększył. Znaczne skrócenie komunikacji pomiędzy morzem. Baltyckiem a Północnem, która dawniej odbywała się przez burzliwy Ska-gcrrak i Kategat daje nam kanał cesarza Wilhelma, otwarty 21 stycznia 1895 r. Oprócz powyższych kanałów wszystkie pozostałe nie mają wybitnego znaczenia dla żeglugi morskiej, inaczej za to przedstawia się sprawa z kanałami do żeglugi rzecznej, przeważnie bowiem w Europie a w szcze-