FizykaII68401

678

mniejszemi; aż igła przejdzie nareszcie do stanu spoczynku. Tę własność magnesu, na poziomej płaszczyźnie wolno ruchomego, obracania się jednym końcem zawsze ku północy, a drugim do południa, nazwano polarnością magnetyczną. Ona podała nam wygodny sposób nazywania biegunów magnesowych właściwe-mi wyrazami. I tak koniec magnesu, który zawsze na północ się obraca, nazywamy biegunem północnym, koniec zaś na południe obrócony, biegunem południowym. Płaszczyzna pionowa, przesunięta przez obydwa bieguny igły magnesowej, zowie się południkiem magnetycznym. Linia, łącząca obydwa jej bieguny, ma dziś w Europie kierunek Inni idącej od A⁷A^rlr do >SSO, to jest od punktu na północ północno-zachodniego, do punktu na południe południowo-wschodniego. Linia ta tworzy z południkiem miejsca kąt, który nazwano zboczeniem magnet,ijcznern czyli de-klinacyą. Mierzymy go łukiem poziomu, zawartym między obydwoma południkami. Zboczenie może być albo wschodnie albo zachodnie według tego, czy północny biegun igły magnesowej wychyla się z płaszczyzny południka astronomicznego ku wschodowi, czy ku zachodowi. W całej Europie jest ono teraz zachodnie i wynosi we Lwowie w przecięciu około 8° 10' 3" *). Igła magnesowa, której się używa do mierzenia magnetycznego zboczenia (deklinacyi), zowie się igłą zboczenia, a całe urządzenie do tego służące, declinatorium czyli bussotą zboczeń. Ponieważ igła zboczenia, podobnie jak każde inne ciało bezwładne, nie może sama sobie nadawać pewnych kierunków względem głównych stron świata, więc musi być jakiś działacz, który ją na każdem miejscu ziemi utrzymuje w pewnym właściwym kierunku. Dziś żadnej wątpliwości nie podlega, że kula ziemska, posiada san.a własność nadawania kierunku igle magnesowej-Własność jej ta zowie się magnetyzmem ziemi.

7) Igła zboczenia nie okazuje jednak prawdziwego kierunku całkowitej magnetycznej siły ziemi, albowiem nie jest ona na wszystkie strony wolno ruchomą, lecz poruszać się tylko może na. poziomej płaszczyźnie. Umieściwszy pręt walcowy na poziomej osi, idącej przez środek jego ciężkości i ruchomej na wszystkie strony wskutek zawieszenia na nici nieskręconej, nie widać nic osobliwszego: pręt układa się do spoczynku w poziomie, ja-

') Ob. Magncmchd Beobachtungen vou Dr Ad. Urbański. Lemberg,']SF>8-