Magazyn6

6401

156

AMORTYZACJA — AMU-DARJA

mieszkalne, meble, ubranie i t. p. podlegają technicznemu zepsuciu i warunkiem utrzymania konsumcji na niezmienionym poziomie jest odkładanie z przychodów bieżących sum, które dopełniają te braki.

Jak wynika z uwag powyższych, amortyzacja stosuje się do dóbr trwałych. Pojęcie trwałości dobra jest względne i niema objektywnego kryterjum długości czasu, któreby pozwoliło dzielić dobra na trwałe i nietrwałe. Za kryterjum uważa się natomiast fakt, czy dobro niszczeje po jednorazowym akcie produkcji (względnie kon-sumcji) w danem gospodarstwie, czy też niszczeje stopniowo i może być używane w kilku aktach produkcji (lub konsumcji). Z tego punktu widzenia nietrwałem dobrem będzie dla fabryki zarówno węgiel, który fizycznie znika w jednorazowym akcie produkcji, jak i kapitał obiegowy w każdej innej formie, nawet fizycznie trwałej, np. stal przetworzona na wyroby, cegła w cegielni i t. p. Podobnie w gospodarce kon-sumcyjnej nietrwałe jest jedzenie, papierosy, a także papier listowy, gazeta i t. p. Wszystkie te dobra muszą być reprodukowane, lub odkupione w całości natychmiast po jednorazowym akcie produkcji, czy konsumcji, jeżeli majątek ma pozostać nienaruszony, niezależnie od ich trwałości fizycznej. W pewnych wypadkach można conaj-wyżej zmniejszyć sumę wydatku na odkupienie przez spieniężenie tegoż dobra zastosowanego do innego użytku (np. gazety na makulaturę). Te dobra natomiast, które używane wielokrotnie tracą stopniowo swoją użyteczność, jak maszyny i budynki fabryczne, inwentarz żywy nie przeznaczony na sprzedaż w gospodarce rolnej, domy i sprzęty mieszkalne, ubrania i t. p. wymagają stopniowego uzupełniania w postaci odkładania kwot amortyzacyjnych. Amortyzacja w tern znaczeniu nie występuje w handlu w stosunku do kapitału obrotowego w postaci towarów, przechodzących tylko przez gospodarkę kupca. Dotyczy natomiast trwałych urządzeń technicznych (składy towarowe, spichrze, urządzenia sklepów i t. p.). Kapitał obrotowy musi być jednak uzupełniany w miarę wypływu w pewnym ułamku zależnie od szybkości obrotów.

Kalkulacja gospodarcza jest więc bardzo zbliżona do tej, jaka występuje przy amortyzacji kapitału stałego w produkcji, z tą jednakowoż różnicą, że wysokość kwot odkładanych na odkupienie kapitału nie zależy w tym wypadku od większej lub mniejszej jego trwałości, lecz od zmian w szybkości obrotów. Musi się ona zmieniać w proporcji do szybkości obrotów. W pew-nem znaczeniu możemy zauważyć również podobny objaw przy amortyzacji kapitału stałego, o ile urządzenia przedsiębiorstwa nie są stale w tym samym stopniu zatrudnione. Ze wzrostem zatrudnienia tych urządzeń musi proporcjonalnie wzrosnąć ta część kwoty amortyzacyjnej, która wynika ze zużywania się kapitału stałego wskutek produkcji. Nie zmienia się natomiast ta część kwoty amortyzacyjnej, która pokrywa zniszczenie kapitału stałego w czasie produkcji, ale wynikające z innych przyczyn (patrz wyżej). Ta część występuje również w handlu i musi wyrównywać psucie się i ubytek towarów wskutek braków przechowania, konserwacji i naturalnego niszczenia towarów w wyniku procesów przyrodniczych. Ta część kwoty amortyzacyjnej wzrasta w miarę zmniejszania się szybkości obrotów handlowych bezwzględnie, wzrasta zaś tylko względnie przy zwolnieniu tempa produkcji.

Kwoty amortyzacyjne stanowią składniki kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa, t. j. kosztów produkcji w szerokiem zna czeniu tego słowa. Należy je rozłożyć w odpowiednim stosunku na jednostkę produktu, względnie towaru. Za dochód czysty wolno uważać tylko przychody z pracy oraz nadwyżki przychodów z kapitału po odkupieniu kapitału obrotowego i amortyzacji stałego. Dotyczy to zarówno dochodu jednostek, jak i dochodu społecznego, wbrew niewątpliwie mylnym poglądom niektórych ekonomistów.

Adam Heydel.

Amu-Darja.

A.-D. — starożytny Oxus — rzeka w Azji Środkowej o charakterze typowo pustynnym. Wypływa w płd. wsch. Pamirach, uchodzi zaś do jez. Aralskiego, tracąc znaczną część swych wód w czasie przepływu przez pustynną nizinę turańską. Wahania wodostanów A.-D. zbiegają się z topnieniem śniegów w górach. Najniższe wodostany notowano w grudniu. W oparciu o wody A.-D. rozwinęła się wzdłuż jej doliny kultura rolnicza, posłu-