Magazyn6
2401

216

AZJA

stwarzają szereg odmian klimatycznych, od-zwierciadlających się w rozmieszczeniu życia organicznego.

5.    Świat roślinny i zwierzęcy. W świecie roślinnym uderza pasowość. Najdalej ku północy wysunięta tundra przechodzi w tajgę, która przez las brzozowy, stopniowo przechodzi w strefę lasów iglastych. Do nich przytyka pas stepów, gdzie niegdzie z kępami drzew, gdzie indziej zdecydowanie trawiastych, posiadający duże znaczenie w akcji kolonizacyjnej i pionierskiej. Sąsiedztwu oceanu przypisać należy występowanie w Ja-ponji i w kraju nadamurskim wiecznie zielonych lasów liściastych. Pas pustyń jest terenem rozmieszczenia oaz i lasów gale-rjowych. Świat górski charakteryzuje zmienność florystyczna, idąca w ślad za wyniesieniem nad podiom morza i warunkowana ekspozycją. W miarę ^chodzenia z wyżyn środkowej A. na południe i na wschód wzmaga się bogactwo i rozmaitość form roślinnych. W Małej A. na wybrzeżach panuje roślinność śródziemnomorska (mac-chia). Południe i południowy-wschód charakteryzuje roślinność monsunowa, która u stóp Himalajów i w świecie wysp sun-dajskich przechodzi w typ tropikalny.

Regjonalizacja życia zwierzęcego, — jakkolwiek, z powodu łatwości przenoszenia się zwierząt słabiej zarysowana — również występuje wyraźnie. Okolice północne zamieszkuje fauna polarna (ren, biały niedźwiedź, lis i zając polarny). Strefa lasów syberyjskich jest domeną zwierzostanu znanego z Europy. Na obszarze A. Środkowe? występuje wilk, osioł, antylopa, gryzonie polne, w okolicach stepowych koń, w pustynnych wielbłąd dwugarbny, w górskich, wysokogórskich i na płaskowyżach włochaty yak. — Z drapieżców zasługuje na uwagę tygrys tybetański. — Dla Japonji charakterystyczny jest bażant. Fauna A. południowej reprezentuje odrębny świat (słoń, tygrys bengalski, ptactwo podzwrotnikowe, węże), stojący na pograniczu dziedziny australskiej, której elementy pojawiają się na wyspach sundajskich.

6.    Ludność. Zaludnienie A. przedstawia niezwykłą mozaikę pod względem rasowym, językowym i kulturalnym, przyczem już samo rozmieszczenie obfituje w wyraziste kontrasty. Słabo zaludnionej A. niżowej i środkowej przeciwstawiają się skupiska nadbrzeżne, nadrzeczne, dolinne i deltowe, a nadewszystko aglomeracja indyjska, południowo-wschodnia i japońska, które skupiają zgórą Y₂ zaludnienia kontynentu. Rasowo dominują żółci, przynależni do rozmaitych kręgów kulturalnych i posługujący się różnemi językami. Ów przedziwny amalgamat językowo-rasowo-kulturalny, który doprowadził w wielu wypadkach do wykrystalizowania się narodów, spada w całości na karb warunków geograficznych, które lokalnie i regjonalnie przez wieki działały izolująco, lub ułatwiały interferencje form fizycznych i wytworów kultury duchowej.

Istniejące po dzień dzisiejszy na północnym wschodzie ludy staroazjatyckie jak Korjacy, Czukcze, Italmowie, Giljacy, Sa-mojedzi, Ostjakowie i Wogule zawdzięczają swój byt jako też zachowanie odrębności językowej przedewszystkiem względom geograficznym. Samojedzi bywają uważani przez niektórych badaczy za językowo spokrewnionych z grupą j szyków ałtajskich, Wogule i Ostjakowie wchodzą w skład grupy języków ugryjskich. Rozmieszczenie języków tunguskich (stanowią one grupę języków ałtajskich), sięgających od Małej A. i Bałkanu poprzez obszary mongolskie i kal-muckie do Mandżurj i oraz w kraj Jakutów jest klasycznym przykładem potężnej ekspansji lingwistycznej, która dzięki Osmanom sięgnęła na zachód: do południowej A., północnej Afryki i południowej Europy — na wschodzie zaś w oparciu o imigracje mongolskie do Chin, Mandżurji i Japonji. Kaukaz jest terenem panowania języków indoeuropejskich (Armeńczycy, Assetowie). Języki semickie dochodzą do głosu na półwyspie Arabskim. W Indjach Przednich rozrosły się na podłożu Drawida języki aryjskie, zaś w obszarze Indyj Zagangesowych i w świecie sundajsko-malajskim języki australo-azjatyckie (indochińskie), świadczące o najeżdzie Tybeto-Burman na stare ludy Mon Khmer. W świecie wyspiarskim dużą rolę grają wpływy elementów papuań-skich, rosnące na znaczeniu w kierunkach południowym i południowo-wschodnim.

II. Stosunki kulturalne i gospodarcze.

1. Religje. Najliczniejszem wyznaniem jest konfucjanizm, zazębiony silnie z taoizmem i buddyzmem, w której to formie ma charakter narodowej religji chińskiej. Liczbę wyznawców < cenią się na zgórą 14 miljarda głów. Drugie miejsce co