Magazyn6
7901

271

BANKI

nowe, t. j. naogół z terminem nieprzekracza-jącym 3 miesięcy, 3) muszą być zaopatrzone trzema, a wyjątkowo tylko dwoma podpisami osób, zasługujących całkowicie na zaufanie i majątkowo odpowiedzialnych (detałista, hurtownik, wytwórca towaru — lub nabywca, sprzedawca towaru, bank). Weksle, nieoparte na dokonanych tranzak cjach gospodarczych, a więc weksle finansowe — nie powinny znajdować dostępu do banku emisyjnego; jednak zasada ta w praktyce często nie jest ściśle przestrzegana. Trzymiesięczny okres obiegu weksla, nadającego się do banku emisyjnego, odpowiada przeciętnemu okresowi wymiany towarowej lub produkcji przemysłowej. Okres ten jest jednak niewystarczający przy produkcji rolniczej; dlatego szereg banków emisyjnych w krajach rolniczych przyjmuje weksle z podpisami rolników także z terminami dłuższemi, naogół do 6-ciu miesięcy.

Drugą formą kredytu, udzielanego przez bank emisyjny, są pożyczki lombardowe, zabezpieczane zastawem papierów wartościowych o stałem oprocentowaniu (rzadziej zastawem weksli, dewiz, złota). Kredyt tego rodzaju nie posiada jednakże głównej, charakterystycznej cechy dyskonta weksli, t. j. elastyczności i automatycznej likwida-cyjności; to też zwykle bywa udzielany w daleko mniejszym zakresie od dyskonta weksli, a w wielu bankach podlega statutowemu ograniczeniu, n. p. pożyczki zabezpieczone zastawem papierów wartościowych w Banku Polskim nie mogą przekraczać 30% (do r. 1935 — 20%) portfelu wekslowego.

Możność wpływania przez bank emisyjny drogą polityki kredytowej na rozmiary kredytu jest większa, gdy bank nie jest bezpośrednim kredytodawcą w stosunku do producenta lub sprzedawcy towaru, lecz pełni funkcje banku banków, t. j. zajmuje się przedewszystkiem redyskontem weksli handlowych, zdyskontowanych uprzednio przez banki kredytu krótkoterminowego. Działalność kredytowa banku emisyjnego, wpływająca na rozmiary obiegu pieniężnego, jest równocześnie czynnikiem, oddziałującym pośrednio na zapas rezerw kruszcowych w banku, a zatem głównym środkiem mającym na celu zapewnienie stałości pieniądza.

Utrzymanie stałości pieniądza polega na zapewnieniu przez bank emisyjny stałej wartości biletów bankowych, wyrażonej w jednostkach monetarnych danego kraju, w jednostkach wagi złota lub w jednostkach waluty zagranicznej (wymienialnej na złoto). Zadanie to jest organicznie związane z kształtowaniem się bilansu płatniczego danego kraju. W okresach, w których bilans ten jest aktywny, bank emisyjny przejmuje z rynku nadmiar napływających do kraju zagranicznych środków płatniczych (nabywa złoto i dewizy), natomiast w okresach bierności bilansu płatniczego oddaje rynkowi wartości te z nagromadzonych uprzednio zapasów (sprzedaje złoto i dewizy). Technicznym środkiem, prowadzącym do tego gospodarczego celu, jest: z jednej strony obowiązek banku do nabywania bez ograniczenia zaofiarowanego mu złota po cenie, odpowiadającej równi monetarnej, przez co bank przeciwdziała ewentualnej zwyżce wartości swych biletów; z drugiej strony — wymienialność biletów, czyli sprzedaż za przedstawione bilety złota lub dewiz, również po stałym kursie, odpowiadającym równi monetarnej, przez co bank przeciwdziała zniżce wartości swych biletów. Przy dokonywaniu tych czynności wolno bankowi potrącać jedynie koszty bicia monet lub koszty wysyłki złota zagranicę; drobne te różnice, wynoszące w normalnych warunkach nie więcej niż ¹j₂%, umożliwiają wahanie kursu waluty w obrębie t. zw. złotych punktów.

Wymiana biletów może być przez bank dokonywana: a) na monety złote (gold spe-cie standard), b) na sztaby złote (gold bul-lion standard) i c) na dewizy (gold exchange standard).

Wymiana na monety złote była do r. 1914 najbardziej rozpowszechnioną, z początkiem wojny została zawieszona; banki emisyjne przystąpiły we wszystkich prawie krajach europejskich do wycofania monet złotych z obiegu, a po wojnie wymienialność ha monety złote nie została faktycznie przywrócona. Od r. 1933, w którym Stany Zjednoczone A. P. zawiesiły wymienialność biletów na monety, żaden bank emisyjny już nie ma obowiązku wymiany biletów na monety złote.

W okresie powojennym utrwaliła się zasada, że zapasy złota banku emisyjnego winny służyć do wyrównania rozrachunków międzynarodowych, nie powinny natomiast być zużywane dla obiegu złotych monet w kraju. W myśl tej zasady wprowadziły państwa, powracające po wojnie do systemu waluty złotej, wymienialność biletów na