Magazyn6
8601

578

BYDŁO

dukcja nawozu bydlęcego (obornika) posiada dla rolnictwa wielkie znaczenie, gdyż obornik jest przeważającem źródłem nawozo-wem pod względem ilości, znajduje zastosowanie na najróżnorodniejszych glebach; straty składników pokarmowych (w porównaniu do innych nawozów zwierzęcych) nie są tu znaczne. Wreszcie należy nadmienić, że b. stanowi siłę roboczą pociągową, szczególnie cenną gdy chodzi o pracę możliwie równomierną i powolną na miękkim terenie.

Szczególne znaczenie posiada b. u nas w gospodarstwach małych i najmniejszych, w których krowa dojna jest żywicielką rodziny. Mleko jest jedną z głównych podstaw odżywiania się małorolnych (obok zboża i ziemniaków), przyczem z wszystkich wytworów hodowli stanowi najlepsze wyzyskanie pasz. Ze ioo jednostek ener-gji, dostarczonej w paszach, zwierzęta przetwarzają na pokarm dla ludzi: krowa w formie mleka — 48,9; woły opasowe — 14,8; świnie — 29,9; kury — 14,1. Widać stąd doskonałe dostosowanie się małorolnych, dążących z reguły do posiadania krowy dojnej, do najkorzystniejszego wyzyskania pasz.

2. Zasadnicze kierunki wytwórcze. K i e-runek mleczny. Sprzedaż świeżego mleka ze względu na prędkie psucie się tego produktu i nieopłacanie dalekiego transportu, wskazana jest przedewszystkiem w pobliżu rynku zbytu. Potrzeba kapitału, zwłaszcza obiegowego, jest tu nieznaczna (szybki zwrot pieniędzy). Kierunek ten odpowiedni zarówno dla warsztatów włościańskich jak i folwarcznych. Specjalną formę kierunku mlecznego stanowią t. zw. gospodarstwa zdojowe (lub wydojowe), w których krowy trzyma się tak długo, dopóki dają mleko, sztuki zaś wybrakowane zastępuje się przez dokupno, nigdy zaś przez własny przychówek. Produkcja masła tern lepiej opłaca się, im towar lepszy i im większy przerób, a więc w mleczarniach spółdzielczych oraz w gospodarstwach większych. Produkty uboczne (mleko odtłuszczone, maślanka) spasa się przez cielęta i trzodę chlewną lub przerabia na chudy ser i proszek mleczny. Potrzebny większy niż poprzednio kapitał zakładowy. Produkcja sera wskazana jest przedewszystkiem w okolicach o skąpem zaludnieniu i złych komunikacjach, gdzie brak korzystnego zbytu na mleko i masło; spotyka się przeważnie wówczas, gdy gospodarstwo rozporządza więk-szemi ilościami paszy w pewnych tylko porach roku (z nadmiaru mleka — ser, dający długo się przechowywać). Produkcja ta wymaga mleka odpowiedniej jakości, zwłaszcza dla wyższych gatunków sera. Z tego też względu podstawy nie mogą tu stanowić odpadki przemysłowe; normalnie sero-warstwo rozwija się w okolicach, w których w okresie letnim bydło może korzystać z dobrego pastwiska. Produkt uboczny, serwatka, spasa się przez trzodę chlewną lub przerabia na cukier mleczny. Potrzebny tu stosunkowo znaczny kapitał zakładowy, gdyż pieniądze za wytwór ostateczny otrzymuje się późno.

Kierunek opasowy. Opas na małą skalę jest niemal powszechny. Jako główny kierunek wytwórczy, — w specjalnych warunkach: 1) potrzeba obfitej paszy, że zaś okres tuczu trwa krótko, pasza niekoniecznie musi być zdrowa, to też można dawać znaczne ilości odpadków fabrycznych (wywar, młóto, wysłodziny); 2) właściwy dla gospodarstw, które tylko w pewnej porze roku rozporządzają znaczną ilością pasz. Często opas opłaca się przy kierunku mlecznym w celu wyzyskania paszy mało odpowiedniej dla krów dojnych. U nas spotyka się dwojaki rodzaj opasów (jako samoistnej gałęzi wytwórczej): 1) intensywny, zimowy — w okręgach przemysłowych, oparty na odpadkach przemysłu i ziemniakach; 2) ekstensywny, letni — na pastwiskach i moczarach, na Kresach Wschodnich. Kierunek opasowy dostarcza dużo cennego nawozu.

Produkcja i wychów młodzieży w małym rozmiarze, w celu zastąpienia corocznego ubytku, niemal powszechna (z wyjątkiem gospodarstw zdojowych i opasowych). Tam, gdzie wychów młodzieży stanowi główny cel, musi być: 1) stały dostatek zdrowej paszy, 2) wielka dbałość o zwierzęta. Kierunek ten jest najkorzystniejszy przy sprzedaży młodzieży jako ma-terjału hodowlanego (obory zarodowe), — przyczem jednak wymagania w stosunku do kierownictwa muszą być bardzo wysokie.

3. Stan hodowli w Polsce. W Polsce bydło stanowi główną gałąź hodowlaną. W przeliczeniu na t. zw. sztuki duże (sztuka dorosłego bydła lub koni = 1, młodzieży */»—V*. cieląt i źrebaków */„, trzody dorosłej ¹j_t, owiec i kóz dorosłych oraz war-