Magazyn6501

141

FASZYZM

resów ekonomicznych w kształtowaniu się polityki świata. Negacjom przeciwstawiają się pozytywne tezy faszyzmu: „demo-liberalizmowi“ — pojęcie wszechogarniającego państwa, podporządkowującego narodowej racji stanu wszelkie interesy jednostkowe ; egalitaryzmowi — empiryczne stwierdzenie przyrodzonej nierówności ludzkiej i konieczności należycie zorganizowanej hie-rarchji uzdolnień i uprawnień; wolności rozumianej jako zespól praw i przywilejów — wolność rozumiana jako zharmonizowanie potrzeb jednostki i zbiorowości i jako zespół obowiązków społecznych; ideałom wielkiej rewolucji — ideały: autorytetu, ładu i sprawiedliwości; systemowi rywalizacji stronnictw — wyłączność jednego faszystowskiego stronnictwa.

Doktrynę faszyzmu ożywia we wszelkich jego przejawach kult państwa, jako jedynej i nieodzownej formy organizacyjnej, w której naród może osiągnąć moc i dojrzałość. Państwo to jest „totalne" („lo Stato totalitario") t. zn. jest państwem, które wchłania w siebie całą energję i wszelkie poczynania obywateli. Stąd postulat najściślejszego uzgodnienia ze sobą wszelkich funkcyj publicznych: politycznych, społecznych i ekonomicznych; stąd też odrzucenie tradycyjnego uniezależnienia od siebie władzy wykonawczej, prawodawczej i sądowniczej; stąd wreszcie oddanie pełni rządów w ręce jednego człowieka, dyktatora, zwanego „il Capo del governo“. Z założeń o państwie totalnem wynika solidaryzm klas społecznych i idea sprawiedliwości społecznej, regulującej stosunki na rynku pracy. Dobro państwa określa granice swobód obywatelskich, nadaje swoiste piętno własności prywatnej i inicjatywie gospodarczej prywatnych przedsiębiorstw, tworzy nowe ramy dla praw i obowiązków prasy. Jednem słowem dla faszyzmu: „wszystko mieści się w państwie i poza państwem niema niczego, co ludzkie i z duchem związane, tern mniej co wartościowe" („tutto e nello Stato, e nul-la di umano o spirituale esiste, e tanto meno ha valore, fuori dello Stato"); „wszystko w ramach państwa, nic poza państwem, nic przeciw państwu" („tutto nello Stato, niente al di fuori dello Stato, nulla contro lo Stato").

Faszyzm wprowadza w czyn wskazania „integralnego" nacjonalizmu i do wyżyn etycznych podnosi rację stanu, „il sacro egoismo" narodowej ekspansji. Nacjonalizm dyktuje nakazy heroizmu i wyjaśnia genezę faszystowskiej polityki demograficznej, obrony instytucji małżeństwa i rodziny, propagandy powrotu na rolę i pielęgnowania domowych cnót kobiety. Nacjonalizm faszystowski nawiązuje do imperjum rzymskiego i do późniejszych okresów świetności włoskiego narodu, uczy kultu przeszłości i bohaterów. Z tradycjonalizmu z jednej strony, a z drugiej z etycznych przesłanek faszystowskiego światopoglądu wypłynął życzliwy stosunek reżimu do katolicyzmu, co w rezultacie doprowadziło do zawarcia traktatu laterańskiego z Watykanem dn. ii lutego 1929 r. Nauczanie reli-gji w szkołach elementarnych, śluby kościelne, katolicki charakter obchodów oficjalnych — wszystko to, razem z definitywnem rozwiązaniem t. zw. kwest j i rzymskiej, świadczy o szczerej woli Mussoliniego, aby dotrzymać zobowiązań, zaciągniętych wobec Kościoła katolickiego. Koncepcja jednak państwa „totalnego" i nacjonalistyczne pobudki katolickiej fizjonomji faszyzmu kryją w sobie niepokojące zarodki konfliktów, które jak dotąd mijają bez poważniejszego uszczerbku dla klauzul traktatu laterańskiego.

Faszyzm podejmuje z dumą misję obrony cywilizacji zachodniej. W tym celu wytęża siły, aby stworzyć nie-tylko państwowy ustrój faszystowski, ale także rzucić podwaliny pod specyficznie faszystowską kulturę intelektualną i artystyczną. Trudne to zadanie i za wcześnie przesądzać jego ostateczne wyniki na włoskiej ziemi. Wspomnieć jednak trzeba o szczerej i owocnej trosce Mussoliniego o rozwój nauki i sztuki: świadczy o tern długi poczet zorganizowanych przez faszyzm instytutów badawczych i instytucyj kulturalnych z „II Consiglio Nazionale delle Ricerche" i „Reale Acca-demia dTtalia" na czele.

5. Faszyzm a ustrój państwowy Włoch dzisiejszych. Nie tu miejsce, aby szczegółowo wyliczać i omawiać nowe formy ustrojowe królestwa włoskiego; chodzi tylko o to, aby scharakteryzować krótko wpływ doktryny faszystowskiej na kształtowanie się władz i urządzeń publicznych we Włoszech. Stanowisko Korony, otoczonej nadal pełnym szacunkiem i opartej na tradycyjnych ustawach dynastji sabaudzkiej, nie wydaje się istotną częścią programu faszystowskie-