Magazyn6501

191

FISHER IRYING — FISKUS

can Economic Association, Political Science Quarterly, Economic Journal i innych.

Literatura : 8łuaxhieu>ic* Z.: Wstęp do tłumaczenia I. Fuher — Złudy pieniądza. Warszawa 1930.

Witold Trąmpczyński.

Fiskalizm.

F. jest to taki kierunek polityki skarbowej, który przy nakładaniu danin, ich wymierzaniu i ściąganiu kładzie wpływy z tych danin na pierwszem miejscu, a inne z daninami związane względy usuwa na dalszy plan. Fiskalnemi są te przepisy, które rozszerzają nadmiernie koło obciążonych, albo które ponad miarę zwiększają stawki danin, albo które zaostrzają postępowanie wymiarowe i poborowe. Kiedy przepis należy uznać za fiskalny, o tern rozstrzyga w indywidualnym przypadku: wielkość płynnych środków obciążonych, wielkość i nagłość potrzeb obciążającego, sprawność aparatu podatkowego, kultura podatkowa płatników, stan gospodarstwa narodowego, stan kultury ludności i t. d. Uchwycenie granicy i przestrzeganie jej jest rzeczą talentu, znajomości rzeczy i wyczucia osób decydujących. Skutki fiskalizmu mogą się przejawiać w zwiększonej ilości defraudacyj skarbowych, w unikaniu konsumcji obciążonych towarów, w niestosowaniu obciążonych form prawnych i zastąpieniu ich innemi, w emigracji uciekających przed daniną kapitałów, we wstrzymywaniu dopływu kapitałów z zagranicy, w zmniejszaniu kapitałów i w osłabieniu tempa życia gospodarczego, w skierowaniu go w niepożądanym dla ogółu kierunku, czasami w odbieraniu płatnikom środków do życia. W dziedzinie wpływów z danin f. nie przynosi z reguły zamierzonych rezultatów. Doświadczenie bowiem, ujęte już w XVIII w. przez uczonych i praktyków jak Swifta, Hume’a i Dutruita, stwierdza, że nie można stosować tabliczki mnożenia przy obliczaniu wyników fiskalnych zarządzeń. Dwukrotnie podniesiona stawka nie daje dwukrotnego zwiększenia wpływów. Świeżym przykładem są wysokie stawki w ustawach o opodatkowaniu zysków wojennych we wszystkich państwach po r. 1918 i małe ich rezultaty, tak samo obowiązujące do r. 1933 stawki do ustawy z r. 1920 przy opodatkowaniu spadków w Polsce. Przeciwnie, obniżenie stawek, zwłaszcza przy prostych ustawach i nieskom-plikowanem postępowaniu, daje większe rezultaty od stawek wysokich. Inne nieco od powyższego znaczenie ma wyrażenie cło fiskalne w odróżnieniu od cła gospodarczego.

Ignacy Weinfeld.

Fiskus.

1. Historyczny rozwój pojęcia fiskusa. 2. Znaczenie prawne pojęcia fiskusa. 3. Jednolitość fiskusa. 4. Przywileje fiskusa. 5. Zastępstwo fiskusa.

1. Historyczny rozwój pojęcia fiskusa.

F. (fiscus) — wyraz łaciński oznacza dosłownie kosz, kasę na pieniądze. Prawnego znaczenia nabrał termin „fiscus" w czasach cesarstwa rzymskiego: oznaczał on wówczas kasę cesarską, majątek monarchy, przeznaczony do pokrywania publicznych wydatków państwa, a różny z jednej strony od skarbu republikańskiego (aerarium Populi Romani), zawiadywanego przez senat, z diugiej strony od prywatnego majątku cesarza (res privata Principis). Skarb republikański nie podlegał prawu prywatnemu, natomiast skarb cesarski (fiscus Cae-saris), jako pozostający zasadniczo w dyspozycji jednostki, został prawu temu poddany, a nie zaszła w tym względzie zmiana nawet wówczas, gdy skarb cesarski wchłonął w siebie dawne aerarium Populi Romani i zastąpił je w zupełności w pokrywaniu potrzeb państwowych. Tą drogą wytworzyła się koncepcja f. (Skarbu Państwa), jako majątku państwowego, podlegającego w zasadzie prawu ogólnemu i posiadającego w tym zakresie osobowość prawną. Stanowisku f. w rozlicznych dziedzinach prawnych poświęcony jest szereg ustępów w kodyfikacji prawa rzymskiego, dokonanej za cesarza Justyniana (VI w. po Chrystusie). Z w»yrazem łacińskim „fiscus" w znaczeniu skarbu publicznego i królewskiego (czasem także w znaczeniu zarządów dóbr królewskich) spotykamy się również w spisach praw szczepowych germańskich i kapitula-rjach królów frankońskich.

Z prawa rzymskiego przeszło pojęcie f. do prawa pospolitego, a stąd do prawa cywilnego i skarbowego państw nowożytnych.

W epoce państwa policyjnego (XVII i XVIII w.) dokonała się w tern pojęciu dalsza przemiana; urosło ono do znaczenia osoby prawnej odrębnej od państwa (panującego), jako dzierżyciela władzy zwierzchniej, zastępującej to państwo w zakresie