Magazyn6Y701

593

HENDERSON ARTHUR — HERBATA

kierownictwo polityki zagranicznej było w tym czasie w rękach premjera Mac Donalda. H. sam odegrał wybitną rolę na terenie genewskim: przyjął w imieniu W. Brytanji zasadę obowiązkowej jurysdykcji Trybunału Haskiego, pracował nad uzgodnieniem statutu Ligi z paktem Kelloga, wreszcie został wybrany przewodniczącym międzynarodowej konferencji rozbrojeniowej. Niestety, konferencja ta zebrała się dopiero w lutym r. 1932, a tymczasem rząd socjalistyczny Mac Donalda już był upadł i ustąpił miejsca nowemu rządowi koalicyjnemu, do którego H. jako prononsowany socjalista nie był powołany. H. pozostał wprawdzie przewodniczącym konferencji rozbrojeniowej, ale z żalem musiał stać się świadkiem zupełnego jej niepowodzenia. Mimo gorliwych wysiłków dyplomatycznych H. wystąpienie Niemiec z zespołu konferencyjnego przesądziło o wyniku ujemnym i dalsza działalność konferencji do r. 1934 miała już tylko formalny charakter. Za swe usiłowania osobiste, choć ostatecznie bezowocne, otrzymał H. dwie pieniężne nagrody pokojowe, jedną z fundacji Carnegiego, drugą z fundacji Nobla. Trudy konferencyjne podkopały zdrowie sędziwego działacza, który zmarł po dłuższej chorobie w 1935 r.

W pamięci Anglików pozostał H. głównie jako dobrotliwy „wujaszek Artur", popularny w szeregach swego stronnictwa i ca-łej angielskiej klasy robotniczej, której interesom przez całe życie niestrudzenie służył.

fi. Dyboski.

Herbata.

H. nazywamy suszone listki krzewu kwiatowego z rodziny Theaceae, pochodzącego z Azji południowo-wschodniej, prawdopodobnie z Assamu, gdzie w roku 1823 znaleziono większe zespoły tej rośliny, rosnące w stanie dzikim. Krzew ten najlepiej udaje się w klimacie gorącym o intensywnych, równomiernie w ciągu roku rozłożonych opadach (w ilości najmniej 2000 mm rocznie), na glebach pulchnych i głębokich, lecz nie wapiennych, przyczem ze względu na szkodliwe działanie nadmiaru wilgoci na korzenie najodpowiedniejszym terenem dla uprawy są zbocza górskie (najlepszego produktu dostarczają plantacje wzniesione od 1 000—1 880 m n. p. m.). W stanie dzikim krzew herbaciany dorasta 15 m wysokości, w kulturze plantacyjnej jednakże dla łatwiejszego zbioru liści stosuje się sztucznie uprawę niskopienną (1—2 m). Przedmiotem uprawy plantacyjnej są dwie główne odmiany krzewu herbacianego, a to thca chinensis i thea assamica. Dobre rezultaty dają również odmiany krzyżowe, stosowane głównie w Indjach.

Zrywanie listków herbacianych odbywa się w Chinach 3—4 razy do roku (w okresie od marca do czerwca), w Indjach zaś przez okres całego roku w odstępach 8—1 ogniowych. Wysokość zbiorów zależy od wieku krzewu, na plantacjach eksploatowanego od 2-go—8-go roku po zasadzeniu sadzonek. 1 akr plantacji trzechletniej dostarcza rocznie około 75 kg, zaś 6—8-letniej około 500 kg gotowego produktu. Głównym i szczególnej umiejętności wymagającym procesem przetwórczym jest fermentacja, zmieniająca kolor listka na ciemno-brunat-ny, dając produkt zwany w handlu h. czarną w odróżnieniu od t. zw. h. zielonej, różniącej się od h. czarnej tylko tern, że nie jest poddana procesowi fermentacyjnemu. H. zielona dziś w handlu znaczenia nie posiada.

Skład h. jest zmienny, głównie pod względem zawartości typowego dlań składnika kofeiny (teiny), którego obecności produkt ten zawdzięcza swe właściwości podniecające. Zawartość kofeiny waha się w granicach 1—5%, przyczem gatunki gorsze zawierają jej najwięcej. Obok kofeiny na jakość h. wpływa zawartość garbnika (decydującego o smaku i kolorze h.), który stanowi 8—15% składowych h., oraz olejków eterycznych, nadających h. własności aromatyczne. Ilość tego składnika waha się w granicach 0,5—1%.

Uprawa h. o większem znaczeniu handlo-wem nie wykracza poza niezbyt stosunkowo rozległe sąsiedztwo miejsca pochodzenia. Przyczyna tego tkwi głównie w tern, że uprawa h. wymaga dużej ilości tanich rąk roboczych, w które obfituje Azja południowo-wschodnia, a których brak w innych krajach, mających sprzyjające uprawie warunki klimatyczne i glebowe. Uprawa h. skupia się prawie wyłącznie w Chinach (głównie na południe od Hankou), w Indjach Brytyjskich (w Assamie, gdzie niegdzie na stokach Himalajów i w górach Nilgiri), na Cejlonie (w środkowej wysoko położonej części wyspy), w Japonji (w po-