Magazyn6h501

681

INFLACJA

można dostać pieniądze. Ta zaś opinja nie stanie się powszechną i stałą, jeżeli bank nie będzie miał w kasach swoich tyle gotowych pieniędzy, ile wydał biletów...". „Tedy do nadania biletom bankowym wziętości i szacunku koniecznie potrzeba, aby był kapitał w kasie, któryby one reprezentowały i za który mogłyby być w każdym czasie zamienione, dlatego nie należy zrazu wydawać biletów w znacznej bardzo liczbie".

W nowszych czasach większe doświadczenie inflacyjne zrobiły Stany Zjednoczone w okresie wojny domowej. W roku 1861 Kongres upoważnił rząd do wypuszczenia bezprocentowych biletów skarbowych t. zw. greenbacks. Nadmierne i stale wzrastające emisje tych biletów spowodowały zniknięcie z obiegu monet kruszcowych i doprowadziły banki narodowe do zawieszenia wymienialności biletów w tymże roku 1861. W roku 1864 Kongres zmuszony był uchwalić Gold Act, który zabraniał wszelkich tran-zakcyj złotem. W okresie 1862—1864 ceny artyk. pierwszej potrzeby wzrosły w stosunku 100 : 216, deprecjacja dolara wynosiła około 40%. Wymienialność biletów wznowiona została w roku 1875 ^na mocy Resumption Act, W myśl tej ustawy emisja skarbowa została zredukowana o 300 milj. dolarów i zastąpiona emisją bankową.

W Rosji kampanja węgierska 1848 roku i wojna krymska wywołały znaczne deficyty budżetowe: w roku 1854 skarb zmuszony był wypuścić 509 milj. rubli biletów kredytowych (Banku Państwa), w roku 1857 — 735 milj.; zabezpieczenie kruszcowe stanowiło 140 milj. O wymienialności w tych warunkach nie mogło być mowy utrudniano ją stopniowo już od roku 1850, wstrzymano zaś zupełnie w roku 1856. Kurs rubla papierowego spadł do 85 kopiejek. Nieznaczny stosunkowo spadek rubla papierowego przypisać należy przyjmowaniu go w pełnej wartości imiennej przy opłacaniu podatków. W roku 1870, po wypuszczeniu t. zw. tymczasowej emisji biletów kredytowych, kurs rubla spadł do 60 kop. (emisja ta umorzona została dopiero w roku 1900).

3. Dzieje inflacji po wojnie światowej.

Wojna światowa i wstrząsy ekonomiczne lat powojennych nie pozwoliły uniknąć i. nie-tylko państwom biorącym udział bezpośredni w działaniach wojennych, ale i t. zw.

państwom neutralnym. Tylko Szwecja, Ho-landja i Szwajcarja uniknęły w pierwszych latach powojennych większej deprecjacji swych walut w stosunku do dolara, poczytywanego aż do załamania się funta we wrześniu 1931 roku za walutę złotą „pełnowartościową" w znaczeniu pr zed woj ennem: w Szwecji disagio wynosiło w roku 1920 — 3°%> w Holandji — 25%, w Danji w listopadzie tegoż roku nawet do 30%. Z państw europejskich prowadzących wojnę najmniej zdeprecjonowaną walutę miała Anglja: największe disagio funta w stosunku do dolara w lutym 1920 roku wynosiło 30%. W Rosji i. na większą skalę rozpoczęła się już w roku 1915; wskaźnik cen artykułów pierwszej potrzeby wzrósł ⁰ 30%. W czasie pierwszej rewolucji (Kie-reńskiego) w lutym 1917 roku wartość rubla spadła, wskutek znacznych emisyj banknotów, zwłaszcza t. zw. rubli dum-skich, o 68%. Rząd Sowietów spotęgował i.: we wrześniu 1921 roku ogłoszono, że 10 tysięcy starych rubli równa się jedne mu nowemu, w październiku 1922 roku, że 100 rubli z roku 1921 równa się jednemu z roku 1922, wreszcie 7 maja 1924 roku ustalono wartość 1 czerwońca na 500 000 rubli z roku 1922 (rubel równa się ¹j₁„ czerwońca). W ten sposób rubel z roku 1924, nie uwzględniając jego dewaluacji późniejszej, równa się nominalnie jednej pięćdzie-sięciomiljardowej dawnego rubla przedwojennego. Nie jest to jednak najdalej idący eksperyment inflacyjny.

W Niemczech do roku 1920 nie mówiono, mimo wzrastającego szybko obiegu banknotów, o dewaluacji marki, lecz o podwyżce cen. W dniu 1 czerwca 1921 roku Bank Rzeszy rozpoczął nabywać monety złote, znajdujące się w posiadaniu ludności, po cenie wyższej od nominalnej; było to, jak mówi Schacht, pierwsze przyznanie się do i. (należałoby może raczej powiedzieć do deprecjacji, gdyż przyznanie się do i. zawarte było w każdym bilansie, ogłaszanym przez Bank Rzeszy). Schacht nie mówi („Die Stabilisierung der Mark") o celach inflacji, stwierdza tylko jej powody, a raczej powód: nacisk wywarty na Niemcy przez Komisję Odszkodowań.

Ustawa o waloryzacji wierzytelności z 16 lipca 1925 roku ustala następujący stosunek marki papierowej do marki złotej: