Magazyn6
2001

116

demokratyczną", aby w r. 1920 wrócić wraz z jej częścią na łono starej partji, wówczas gdy drugi odłam przeszedł do komunistów. Swoje mocno krytyczne poglądy na bolsze-wizm i hasła dyktatury proletarjatu, a w obronie zasad demokracji wyłożył w pracy „Die proletarische Revolution u. ihr Program" (1922). Niegdyś bodaj nie mniej, jeśli nie więcej, czytany (w przekładach) w Rosji, niż w Niemczech, staje się odtąd przedmiotem namiętnych zarzutów bolszewików („nienawidzę obecnie K. i pogardzam nim bardziej niż wszystkimi innymi", pisze Lenin) — jest „renegatem", „obłudnikiem", „zaprzańcem". Pewien czas za gabinetu Eberta—Scheidemana K. zajmował wybitne stanowisko w ministerstwie spraw zagranicznych, przydzielony jako siła naukowa, i pospołu z profesorem Schuckin-gen i hr. Montgelas ogłosił „Deutsche Do-kumente zum Kriegsausbruch". Z powodu ostatniej dużej pracy „Sozialisten und Krieg" (Praga 1937) znalazł się w liczbie przedstawionych do nagrody Nobla za działalność na rzecz pokoju.

Literatura: Adler M.: K. Kautsky „Internat. Handwórterbuch d. Gewerkschaften". Berlin 1932. — JBucharin IV.: Miełduna-rodnaja buriuazija i K. Kautsfdj, jejo apostoł. Moskwa 1926 — „Gesellschaft". Berlin 1924 (Numer specjalny poświęcony K. Tamie szczegółowa bibliografia). Kautuki H.: Autobiografia „Volkswirtschaftslehre d. Gegenwart in Sdbstdarstt.lungen”. Lipsk. — Korman Z.: Materjaly do bibliografii druków socjalistycznych 1866—1918. (Przekłady dziel K. na język polski, «. 149—151). Warszawa 1935. — Lenin: Proletariatskaja rewolucija i renegat Kautskij. Moskwa 1925.

Ludwik Krzywicki.

Kawa.

Kawa (coffea), jest rośliną, należącą do rodziny marzanowatych (Rubiaceae). Nazwa k. pochodzi od afrykańskiej krainy Kaffa w płd. Abisynji. Rodzaj coffea obejmuje około 20 gatunków wiecznie zielonych krzewów lub drzewek rosnących dziko w tropikalnej Azji i Afryce oraz na Madagaskarze. Znaczenie gospodarcze mają: coffea arabica, coffea liberica i coffea robusta. K. arabska sięga 5 m wysokości, rośnie w górach strefy tropikalnej. K 1 iberyjska dorasta do 12 m wysokości, znosi klimat bardziej gorący i wilgotny, nie występuje wyżej 200 m n. p. m., owocuje obficiej niż arabska, odporniejsza jest od niej na pasożyty, lecz ziarno jej jest mniej cenione niż k. arabskiej. Coffea robusta jest płodniejsza

KAUTSKY KARL — KAWA

i wcześniej owocuje od k. liberyjskiej.

Owoce krzewów kawowych czerwone, jadalne pestkowce, zawierają wewnątrz po 2 ziar na. Kilogram ziarn otrzymuje się z 5—6 kg owoców. Uprawę k. rozpoczęto pod koniec wieków średnich, kiedy przeniesiono krzewy z Abisynji do Arabji na stoki Jemenu. Dopiero w XVII w. zaczęto uprawiać k. na Cejlonie i Jawie, w początkach XVIII w. w Ameryce środkowej i na Antylach, a w Brazylji dopiero po 1740 r. W XVIII w. k. dostarczały Inclje Zachodnie i Jawa, po zniesieniu niewolnictwa Brazylja, Meksyk i Cejlon. Dziś głównym producentem k. jest Brazylja, jednak najbardziej cenione jest ziarno k. arabskiej, produkowane w ilości 5—10 tonn rocznie, następnie k. z wysp Malaj skich i wreszcie Ameryki Środkowej

1    Brazylji. W Buitenzorgu (Jawa) powstała stacja doświadczalna poświęcona badaniom k. i zwalczaniu jej szkodników. Naj większe szkody wyrządza grzybek (Hetni-leia vastatrix), który powoduje opadanie liści. Pasożyt ten zniszczył plantacje na Cejlonie. K. przesyłana bywa w workach po 60 kg lub skrzynkach po 100—500 kg.

Produkcja k. w 1933/34 r. obliczana jest na    ^

2    125 000 tonn, podczas gdy w 1912 r. tylko 1 060 000. W zbiorach światowych 1933/34 roku, udział Brazylji wynosił 64%, Kolum-bji 9.3%, Indyj Holenderskich 2,9%, Meksyku 2%. Wywóz k. z Brazylji kieruje się głównie do St. Zjednoczonych Ameryki oraz do płd. zach. 1 środkowej Europy, gdzie roczne jej spożycie waha się od 5 do 7 kg na głowę. Unja Płd. Afrykańska zakupuje k. głównie w Brazylji, Holandja sprowadza ją z wysp Sundajskich, Niemcy z Ameryki Środkowej, zwłaszcza Guatemali, gdzie wiele plantacyj jest w rękach niemieckich. Do Polski przywozimy k. głównie z Brazylji, następnie z Ameryki Środkowej i Kolumbji. W 1935 r. wwieziono 588759 kawy. Najważniejszym rynkiem k. w Ameryce jest Nowy Jork, w Europie: Londyn.

Hamburg, Brema, Triest, Hawr, Marsylja. Amsterdam i Rotterdam.

K. należy do grupy artykułów, których produkcja nie pokrywa się z zapotrzebowaniem lecz znacznie je przewyższa. Objaw ten dał się zresztą zauważyć już w ostatnich dziesiątkach lat ubiegłego stulecia, jak dotąd jednak, nie miał on charakteru stałego, zawsze bowiem po pewnym okresie załamania się z tych przyczyn gospodarki kawowej przychodziły okresy zupełnej poprawy, a na-