Magazyn6
6101

157

KOALICJA

i rosyjskich na terenie Azji. Jako główny zwolennik zbliżenia angielsko-niemieckiego wystąpił twórca nowoczesnego imperjalizmu angielskiego minister kolonji Joe Chamberlain. Rozpoczęte w 1898 r. zabiegi W. Bry-tanji o porozumienie z Niemcami trwały do 1901 r. i skończyły się niepowodzeniem z powodu niechęci Niemiec. Anglja zwróciła się wówczas ku Francji, a zwrot ten poparł swym wpływem zasiadający od 1901 r. na tronie brytyjskim Edward VII. Polityką zagraniczną trzeciej republiki kierował od czerwca 1898 r. Theophile Delcasse, mąż stanu, który wszystkie dążenia i interesy Francji podporządkowywał interesowi głównemu, jakim było w jego oczach odzyskanie Alzacji i Lotaryngji. Delcasse potrafił w krótkim czasie znacznie złagodzić przeciwieństwa francusko-angielskie i przy czyn-nem poparciu króla Edwarda VII i pomocy znakomitego ambasadora przy dworze brytyjskim Paul Cambona doprowadził do zawarcia traktatu z W. Brytanją w dn. 8. IV. 1904 r. Traktat ten uregulował sprzeczne interesy W. Brytanji i Francji na terenie pozaeuropejskim, a przedewszystkiem w Afryce Północnej, gdzie Egipt uznano za wyłączną sferę wpływów Anglji, a Marok-ko — Francji. Dalsze przemiany w sytuacji politycznej Europy sprowadziła wojna ja-pońsko-rosyjska i przegrana Rosji. Pobity na Dalekim Wschodzie carat postanowił odegrać się na Bałkanach. Stąd powstało zaostrzenie stosunków z Austro-Węgrami i zwiększyło się niebezpieczeństwo konfliktu z Niemcami. Przeciwieństwa angielsko-rosyjskie ustępowały zwolna miejsca przeciwieństwom austrjacko-rosyjskim i nawiązane w 1906 r. pomiędzy rządami W. Brytanji i Rosji rokowania zakończyły się zawarciem dn. 31. VIII. 1907 r. traktatu, który likwidował antagonizm angielsko-rosyjski na terenie Azji Środkowej. Dzielił on Persję na trzy strefy: strefę północną wpływów rosyjskich, strefę środkową neutralną i strefę południową wpływów angielskich, oraz zabezpieczał W. Brytanji protektorat nad Afganistanem wzamian za wycofanie wojsk brytyjskich z Tybetu i uznanie neutralności tego kraju.

Wojna japońsko-rosyjska pociągnęła za sobą jeszcze ten skutek, że wobec klęsk rosyjskich Francja znalazła się osamotniona wobec zbrojących się Niemiec. Wywołało to obawy ze strony W. Brytanji, nie chcącej dopuścić do zbytniej przewagi jednego mocarstwa na kontynencie i w konsekwencji zacieśniło węzły łączące ją z Francją. Nie doszło wprawdzie do nowego układu, ale zainaugurowana została ścisła współpraca pomiędzy sztabami i admiralicją.

Wynik wojny japońsko-rosyjskiej przyniósł najgorsze skutki Niemcom, „okrąże-nie“ ich bowiem stało się faktem dokonanym, najlepsze zaś Francji, której dwaj sprzymierzeńcy, dotychczas wrogo i nieufnie wobec siebie usposobieni, usunęli z wzajem -nych stosunków ważniejsze przyczyny nieporozumień. Od tego też czasu datuje się istnienie, nie formalne wprawdzie, ale faktyczne, trójporozumienia, chociaż do ostatnich chwil przed wybuchem wojny nie brakło prób zbliżenia z Niemcami, zarówno ze strony angielskiej (misja ministra wojny Haldane’a do Berlina w 1912 r.), jak i rosyjskiej (układ rosyjsko-niemiecki z października 1907 r., poręczający nietykalność wzajemnych posiadłości bałtyckich, plany operacyjne rosyjskie przyjęte w 1910 r., przewidujące linję obronną poza granicami Kongresówki i t. p.).

2. Okres wojenny. Dn. 28. VII. 1914 r. Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbji. Dn. 1. VIII. Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, dn. 3. VIII — Francji. W nocy z dn. 3. na 4. VIII. wojska niemieckie wkroczyły na tery tor jum belgijskie, gwałcąc w ten sposób neutralność tego państwa. Dn. 4. VIII. W. Brytanja wypowiedziała wojnę Niemcom. Dn. 5. VIII. nastąpiło wypowiedzenie wojny Rosji przez Austro-Węgry. Dn. 6. YTlI. Serbja wypowiedziała wojnę Niemcom, a następnego dnia Czarnogóra — Austro-Węgrom. Dn. 12. VIII. miało miejsce wypowiedzenie wojny Austro-Węgrom przez W. Brytanję i Francję, a dn. 27 tegoż miesiąca Belgji przez Austro-Węgry.

W początkowem stadjum wojny mocarstwa walczące nie były związane ze sobą formalnemi umowami, prócz konwencji francusko-rosyjskiej. Dopiero dn. 4. IX. 1914 r. ogłoszona została krótka i ogólnikowa deklaracja londyńska stanowiąca, że rządy W. Brytanji, Francji i Rosji obowiązują się nie zawierać odrębnego pokoju, a podczas rokowań pokojowych nie wysuwać warunków bez zgody pozostałych sojuszników. Koalicja obejmowała więc początkowo tylko trzy wielkie mocarstwa, związane ogólnikowym tylko układem.

Dn. 8. VII. 1914 r. Japonja zaproponowała W. Brytanji wspólną akcję, mającą na celu