Magazyn67501

271

KOMUNIKACJA

bezpieczeństwa (paszporty, wizy, zamknięcie granic ze względów bezpieczeństwa), policja sanitarna (zarządzenia przeciwko zawleczeniu epidemij i epizootij) i t. p., cenzura wiadomości, odebranie debitu wydawnictwom zagranicznym, polityka ekonomiczna (cla, technika kontroli celnej, a nawet polityka taryf komunikacyjnych).

3. Zarys historyczny. Najdawniej, bo w wiekach średnich, rozwinęło się międzynarodowe prawo morskie, publiczne i prywatne, przedewszystkiem jako prawo zwyczajowe. Ustawodawstwo morskie państw

0    rozwiniętej żegludze handlowej wpływało silnie na prawo międzynarodowe. W ciągu XIX w. zagadnienia z tej dziedziny były regulowane w niezliczonych traktatach handlu i żeglugi; wreszcie zjawiają się umowy wielostronne, które jednak nie mają tu wielkiego znaczenia. Inna nieco, bardziej złożona jest historja międzynarodowego prawa rzecznego, które stało się podstawą rozwoju k. p. m. wogóle. Umowy o wolność żeglugi rzecznej między zainteresowanemi państwami znane były już w wiekach średnich; potem znaczenie rzek jako dróg wodnych zupełnie upadło, głównie dzięki fiskalnej polityce państw i państewek absoluty-stycznych Europy Środkowej, a także dzięki rywalizacji politycznej mocarstw. Dekret Komitetu Wykonawczego francuskiego Zgromadzenia Narodowego z r. 1792 w sprawie Skaldy i Mozy otworzył nową epokę, proklamował bowiem jako nakaz prawa naturalnego zasadę wolności żeglugi rzecznej i dostępu tą drogą do morza dla wszystkich państw, leżących nad tą samą rzeką żeglowną. Akt końcowy kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 zobowiązał podpisujące go państwa, o ileby leżały nad tą samą rzeką żeglowną, do zawierania umów w celu uregulowania za wspólnem porozumieniem wszystkiego, co dotyczyło żeglugi na tych rzekach, i sformułował zasady na jakich te przyszłe umowy miały się oprzeć. Umów tych jednak zawarto niewiele; do najważniejszych należą umowy dotyczące Renu. Postanowienia traktatu paryskiego z 1856 w sprawach Dunaju oznaczają wkroczenie mocarstw na drogę umiędzynarodowienia dróg wodnych, wyrażającego się w otwarciu ich dla wszystkich bander na zasadzie zupełnej równości

1    na coraz większym udziale w decyzjach państw nienadrzecznych; akt końcowy konferencji afrykańskiej w sprawie rzek Kongo i Niger (1885), wreszcie postanowienia traktatów pokojowych 1919 i 1920 r. oznaczają najwyższe wzniesienie się tendencji internacjonalistycznej, choć jednocześnie z traktatami pokoju zjawiają się oznaki jej cofania, mianowicie w sprawie rzek afrykańskich; od konferencji barcelońskiej (1921) zaczyna się wyraźny odwrót. Dodać trzeba, że postanowienia umów rzecznych stają się bardzo szczegółowe, normując dziedziny, które przedtem pozostawione były poza obrębem międzynarodowego uregulowania. W Ameryce sprawy rzeczne traktowane były zawsze jako obchodzące w zasadzie tylko państwa nadbrzeżne. W dziedzinie komunikacyj telegraficznych i pocztowych najpierw, jeszcze w pierwszej połowie XIX w., poszczególne państwa porozumiewają się między sobą; w r. 1850 zostaje zawarta pierwsza konwencja zbiorowa, obejmująca państwa niemieckie i Au-strję. Bardzo szybko państwa uświadamiają sobie pożytek przejścia od tych umów tn-ter se do umowy ogólnej: ogólna konwencja telegraficzna podpisana została w roku 1865, pocztowa w r. 1874; zamyka ten rozwój konwencja telekomunikacyjna z r. 1932. Pierwsze ogólne konwencje kolejowe podpisane zostały dopiero w 1886 i 1890. Odtąd prawo umowne tych dziedzin komunikacji rozwija się bardzo bujnie, przyczem szczególnie podkreślić trzeba ogólną konwencję kolejową genewską z 1923 r. To samo dotyczy umów z zakresu komunikacyj lotniczych (1919), samochodowych (1909 i 1926), drogowych (1926) i t. d. Wreszcie osobno wymienić trzeba ogólną konwencję tranzytową, która skodyfikowała postanowienia zarówno umów inter se zawieranych, jak i prawa wewnętrznego w tej dziedzinie (1921). Traktaty pokoju 1919 i 1920 roku zawierają wiele postanowień należących do k. p. m. Normy k. p. m. oddziały-wują zkolei na ustawodawstwa państw, a znaczenia tego wpływu nie można dość silnie podkreślić. Duże znaczenie dla rozwoju k. p. m. miała Liga Narodów, która wykazała w ciągu pierwszych lat dziesięciu swego istnienia ruchliwą inicjatywę i doprowadziła do zawarcia wielu umów międzynarodowych. Od kilku lat stało się oczy-wistem, że najpilniejsze potrzeby uregulowania międzynarodowych spraw komunikacyjnych zostały zaspokojone; zaznaczyło się zahamowanie dążności do mnożenia umów w tej dziedzinie; działalność Ligi