Magazyn60501

701

LUDNOŚĆ

III. Zgony.

W stosunku do liczebności zgonów można ustalić następujące fakty ogólne: i) Naogól liczba zgonów jest mniejsza od liczby urodzeń. 2) Naogól liczba zgonów płci męskiej jest większa od liczby zgonów pici żeńskiej. 3) Naogól bardzo znaczna część zgonów przypada na pierwszy okres po urodzeniu: liczba zgonów w wieku od 10 do 20 lat jest stosunkowo niewielka; największa liczba zgonów poza okresem bezpośrednio po urodzeniu skupia się około 60 lub 70 roku życia; w wieku starszym powyżej tego maximum liczba zgonów szybko maleje. Ten stan rzeczy jest związany ze strukturą ludności i różnicami natężenia umieralności w zależności od płci i wieku i musi być badany w związku z ludnością.

Bardzo charakterystyczny jest sezonowy przebieg zgonów w ciągu roku, zwłaszcza, jeżeli uwzględnić wiek zmarłych. (Ob. tablicę 5). Według statystyk dawniejszych występują dwa bardzo wyraźne maxima: w zimie i na przedwiośniu, oraz w końcu lata i na początku jesieni. To drugie maxi-mum pochodzi jednakże wyłącznie ze zwyżki liczb zgonów niemowląt i małych dzieci i jest niewątpliwie związane z chorobami przewodu pokarmowego, wywołanemi nie-właściwem odżywianiem i psuciem się produktów spożywczych. Otóż to drugie maxi-mum w ostatnich czasach zupełnie zanikło w krajach przodujących, co stanowi wielki triumf higjeny odżywiania i opieki nad dzieckiem. W tych krajach pozostało tylko jedno maximum zgonów, zimowo-wiosenne, występujące we wszystkich grupach wieku, najsłabiej może wśród młodzieży i osób w sile wieku.

IV. Przyrost naturalny, stosunek liczb urodzeń i zgonów.

Przyrostem naturalnym nazywamy różnicę pomiędzy liczbami urodzeń i zgonów. Ponieważ, jak stwierdziliśmy wyżej, przeważnie liczba urodzeń jest wyższa od liczby zgonów, w większości przypadków przyrost naturalny ma wartość dodatnią. Szczegółowe badanie praw rządzących przyrostem naturalnym wymaga zastosowania ścisłych obliczeń, opartych na ludności, na której tle zachodzą rozpatrywane zjawiska. Jednakże pewne strony zjawiska można oświetlić przez bezpośrednie porównanie liczb zgonów lub liczb przyrostu naturalnego z liczbami urodzeń.

Tabl. 6 podaje dla szeregu państw europejskich stosunek liczb przyrostu naturalnego do liczb urodzeń. Stosunek ten nie mówi nic o wysokości przyrostu naturalnego jako takiego, bo wyroki stosunek może odpowiadać zarówno bardzo dużym liczbom urodzeń i dużym liczbom zgonów, jak stosunkowo małym liczbom urodzeń i małym liczbom zgonów. Odwrotnie stosunek niski może odpowiadać warunkom pierwotnym — dużej liczbie urodzeń przy bardzo dużej liczbie zgonów lub też przeciwnie — malej liczbie urodzeń i zgonów. Tylko z wiel-kiemi zastrzeżeniami można powiedzieć, że stosunek liczb przyrostu do liczb urodzeń wyraża, jaka część urodzeń zostaje wyzyskana do celów zwiększenia ludności i w pewnym sensie mówi o tern, czy gospodarka ludzka jest mniej czy więcej oszczędna. Ale ścisła interpretacja wymaga ponadto osobnego rozpatrzenia natężenia urodzeń i zgonów, o czem mowa będzie później.

TABL. 6. PRZYROST NATURALNY NA 100 URODZEŃ ŻYWYCH W NIEKTÓRYCH KRAJACH EUROPEJSKICH

Kraje	1841/30	x87l/8o	I90l/lO	1931/33
Anglja z Walją . . .	31.3	39.7	43.6	19,8
Irlandja (wyspa). . .	.	31.1	25,0	27 9
Austrja w granicach
przedwojennych . .	12,9	19,2	32,7
Austrja w granicach
powojennych . . .		12.7	27.3	6,4
Belg ja......	19.9	29.9	37.2	22,9
Bułgarja......	.		44.0	47.2
Czechosłowacja . . .			.	29.9
Danja.......	33 ^0	38,1	5°.2	3°>7
Estonja......			.	9.4
Finlandja......	33.8	39.9	42.3	31.6
Francja......	15.1	6.9	5.8	4.7
Holandja......	20,8	33.3	5°. 3	57.9
Litwa.......			.	42,8
Łotwa.......				24,0
Niemcy......	25.9	30.5	43.3	32.4
Prusy ......	27,2	32,1	45.1	33.5
Ba war ja.....	18,6	23,6	37.5	33,6
Saksonja.....	28,0	32.2	43.0	18,9
Wirtembergja . . .	23.8	28,5	40,4	32,7
Norwegja......	40.8	44.8	48.3	31.8
Polska.......	♦	.	42.5	47.o
Rosja Europejska . .		27.8	35.8	.
Rumunja......	*	10,6	30.7	37.3
Szwajcarja.....	33.8	23.8	37.7	28,1
Szwecja......		4°,i	42,2	17.4
Włochy......		l8,q	34.0	ĄXtO