Magazyn6 0201

898

MELJORACJE ROLNE — MENGER CARL

stwo wodne. Poświęcamy temu osobny artykuł p. t. „Wodne prawo". Poza kredytem państwo wywiera jeszcze wpływ na meljoracje przy przebudowie ustroju rolnego, zwłaszcza przy komasacji gruntów. Wykonywane są wtedy niektóre prostsze meljoracje.

Literatura: La bonification des terres en Europę. „Revue Internationale d'Agriculture*\ Romę 1938. — Ludkiewicz X.: Podręcznik polityki agrarnej. Warszawa 1932.

Z. Ludkiewicz.

Menger Carl.

M. urodził się 28. II. 1840 r. w Nowym Sączu w Galicji, z niemieckiej rodziny urzędniczej. Studjował prawo i nauki polityczne w Wiedniu i Pradze, doktorat praw uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Pracował jakiś czas w dziennikarstwie, a po kilku latach został urzędnikiem departamentu prasowego Prezydjum Rady Ministrów w Wiedniu. Habilitował się w r. 1872 z ekonomji politycznej na wydziale prawa i nauk politycznych Uniwersytetu Wiedeńskiego. W 1876 r. został nauczycielem następcy tronu Rudolfa i odbył z nim w latach 1877—78 podróż po Europie, poczem wrócił ponownie na katedrę, z której zrezygnował w 1903 r. Należał jako członek honorowy lub korespondent do szeregu instytucyj naukowych, jak Institut de France, Akademj i Nauk w Rzymie i Wiedniu oraz Royal Society of Edinburg. W r. 1900 został powołany na dożywotniego członka Izby Panów. Umarł 26. II. 1921 r.

Swem dziełem o epokowem znaczeniu „Grundsatze der Volkswirtschaftslehre“ (Wien 1871) położył on (obok Walrasa i Je-vonsa) podwaliny pod nowoczesną ekonomikę, opierając jej naukę o niesłychanie płodny, występujący już u Condillaca moment subjektywizmu w ocenie wartości dóbr. Była to słuszna reakcja przeciwko pojmowaniu wartości i użyteczności jako zewnętrznego przymiotu rzeczy. Stał się on założycielem kierunku naukowego, który rozwinął się przedewszystkiem w Austrji, jako t. zw. austrjacka szkoła psychologiczna, albo szkoła wiedeńska, do której należeli Fr. Wieser, E. Bóhm-Bawerk, E. Sax, Zuckerkandl, w nowszych zaś czasach H. Mayer, L. Schónfeld i in.

Celem gospodarowania jest według Men-gera pokrycie zapotrzebowania na dobra.

Wprawdzie wszystko, co służy do zaspokojenia ludzkich potrzeb, jest pożyteczne, jednak wartość (użyteczność) mają tylko te środki zaspokojenia, które nie starczą na pełne zaspokojenie wszystkich potrzeb i dlatego od posiadania tych pewnych konkretnych środków uzależnione jest zaspokojenie potrzeb (powietrze dlatego np. jest bez wartości). Ten związek z potrzebami może być bezpośredni (dobra konsumcyjne — „pierwszego rzędu") i pośredni (środki produkcji — „dobra dalszych rzędów"), przyczem pierwsze przenoszą swą wartość nad drugie. W ten sposób nie wyprowadza M. wartości z pracy, czy kosztów produkcji, jak to czynili klasycy — przeciwnie cały problem polega na rozliczeniu wartości produktu pomiędzy środki produkcji, które się nań składają (Zurechnung) i te udziały w pewnem znaczeniu (jako nakłady) stanowią koszty. Ustalenie wielkości udziału poszczególnych środków produkcji następuje w drodze alternatywnego przyjmowania ich utraty i ustalania uszczerbku na wartości produktu, jaki się z tern wiąże. Zasada ta została rozbudowana szczególnie przez Bóhm-Bawerka na podstawie teorji dóbr komplementarnych.

Wartość użytkowa jest z natury swej różna dla każdego człowieka, jako zależna od charakteru jego potrzeb i ilości posiadanych dóbr: jest ona zupełnie subjektywna; im więcej człowiek posiada dóbr, albo im bardziej zaspokojone są jego potrzeby, wartość dóbr maleje. Jednostka dobra, która ma najmniejsze znaczenie ze względu na możliwy stan zaspokojenia potrzeb, stanowi o wartości wszystkich jednostek danego zapasu (u Wiesera dopiero występuje to jako prawo szacow^rania według użyteczności granicznej). Wartość wymienna (subjektywna) jest pochodną wartości użytkowej.

Gdy brak nam jakiegoś dobra, gotowi jesteśmy wzamian ofiarować inne dobro. Ten stosunek ilości, w jakim dobra się wymieniają, to cena. Wobec zjawiska różnej siły kupna, wyrażającej się w różnej ilości dobra, jaką poszczególni kontrahenci rynkowi gotowi są oddać wzamian za inne dobro, dalej, wobec coraz niższego szacowania każdej dalszej jednostki nabywanego dobra — przy danej ilości podaży zgóry określone są pewne granice, w których ramach ustalają się ceny: ceny muszą być tak wysokie, ażeby wykluczyć zainteresowanie tych, któ-