Magazyn6 2301

919

METALE I METALURGJA — METEOROLOGJA

żywczego, narzędzi chirurgicznych, denty-styki, przemysłu elektrotechnicznego, do niklowania przedmiotów ze stali, żelaza, mosiądzu itp. W handlu spotykany jest w kilku gatunkach; najczystsze (Monda, elektrolityczny) zawierają powyżej 99,5% niklu.

Około 90% światowej produkcji pokrywa Kanada, której produkcja w 1937 wyniosła około 112,4 tys. tonn (shor=200o lbs); drugim producentem jest Nowa Kaledonja.

Spożycie niklu w Polsce wzrosło do 7301 w 1937 i spodziewać się można dalszego stopniowego wzrostu w miarę uprzemysłowienia kraju. Importujemy nikiel przeważnie z Anglji.

h) Magnez. Magnez jest metalem podstawowym grupy t. zw. metali ultra-lekkich. Techniczne zastosowanie stopów magnezu rozwinęło się już w okresie powojennym, pomimo że otrzymany został on po raz pierwszy przed stu laty. Stopy magnezu noszą nazwę ultra-lekkich, dlatego, że ich ciężar właściwy stanowi tylko ²/„ ciężaru właściwego aluminjum, i jest do niego dokładnie w takim stosunku, jak ciężar żelaza do ołowiu.

Rozwój przemysłu lotniczego przyśpieszył przemysłowe rozwinięcie produkcji magnezu metalicznego i mamy teraz na świecie potężne fabryki produkuiące surowiec magnezu. Jako rudy wyj ciowe używane są przedewszystkiem karnalit, magnezyt i dolomit. Magnez metaliczny otrzymujemy metodą elektro-metalurgiczną, polegającą na elektrolizie stopionych soli Mg. Ojczyzną magnezu są Niemcy, które posiadają największe jego wytwórnie. Jednak obecnie w wytwórczości światowej, która wyniosła w ^l937 około 25 000 t, poza Francją i An-glją biorą udział Z. S. S. R., Japonja i St. Zjednoczone A. P.

Magnez w stanie czystym znajduje zastosowanie w pirotechnice (termit magnezytowy, rakiety, ognie sztuczne, pociski oświetlające), technice fotograficznej oraz jako dodatek do szeregu stopów przemysłowych

0    osnowie aluminjowej. Stopy o osnowie magnezowej noszą różne nazwy w zależności od krajów, w których są produkowane; tak np. w Niemczech względnie w Europie znane są pod nazwą — elektronów, w Anglji — magnuminjum, w Ameryce —Dow-Metal — pomimo, że bardzo mało różnią się tak pod względem składu chemicznego, jak

1    własności technicznych. Stopy magnezu dzielą się, jak i wszystkie inne, na dwie grupy: odlewniczych i przerabianych plastycznie przez walcowanie, wytłaczanie i kucie. Własności techniczne niektórych stopów ultra-lekkich są obecnie bezkonkurencyjne nawet w odniesieniu do stopów aluminjum, wymagają jednak stosowania obróbki termicznej i w tym stanie stanowią doskonały materjał konstrukcyjny w tych wszystkich dziedzinach techniki, gdzie chodzi o zmniejszenie wagi, a zatem przedewszystkiem w przemysłach lotniczym i komunikacyjnym, przy produkcji maszyn o szybkich obrotach, aparatów optycznych i t. p.

Zwiększona wrażliwość na korozję jest obecnie przedmiotem szczegółowego studjo-wania i prawdopodobnie zostanie opanowana. Polska posiada dosyć bogate złoża rud magnezowych szczególnie w południowo-wschodnich częściach kraju, próby zaś wytworzenia produkcji magnezu metalicznego w skali przemysłowej już są prowadzone.

i) Inne metale. Poza omówionymi metalami i we współczesnej technice poważne zastosowanie znajduje mangan, molibden, chrom, tytan, wanad i szereg innych specjalnych metali. Czyste odmiany tych metali uzyskiwane są drogą elektrometalurgiczną i używane są jako dodatki do stopów. Najczęściej jednak produkowane są w piecach elektrycznych jako stopy żelaza (żelazomangan, żelazo-chrom, żelazo-molibden) lub stopy miedzi (miedź manganowa i t. p.). Surowce do produkcji tych żelazo-stopów sprowadzane są z zagranicy, ponieważ nie posiadamy w kraju surowcowych podstaw do tego działu hutnictwa współczesnego.

Literatura: Alberg M.: Sytuacja przemysłu metali pół lacheU nych w Polsce. „Przrgl. Mech.*¹ 1936.— Bajer M.sCynk, ołów kadm. Warszawa 1936. — Pangor K.t Zagadnienie importu do Polski metali. Warszawa 1938. — Hutnictwo Żelazne w Polsce. Warszawa 1937. — Przybylski: Sytuacja hutnictwa żelaznego w Polsce. „Przegl.Mech.** 1936.— Szczawiński S, i Król M.: Kurs Odlewnictwa. Warszawa 1938.

Kazimierz Gierdziejewski.

Meteorologia.

M. jest nauką o zjawiskach, zachodzących w atmosferze ziemskiej oraz w najwyższych warstwach gruntu. Nazwa m. pochodzi stąd, że w starożytności wszelkie zjawiska, zachodzące w atmosferze nazywano meteorami.

Przedmiotem badań m. w szerszem znaczeniu jest również pogoda i jej oddziaływanie