Magazyn60101

997

MORZE

3. IX. 1924 r.) i do Biura Hydrograficznego w Monako, założonego w r. 1919 (przystąpienie z dn. 13. VII. 1921 r.).

Zagadnienie ścigania przemytnictwa towarów alkoholowych, dziś już mniej aktualne wobec wyrzeczenia się systemów „suchych" pi zez państwa, doprowadzało w przeszłości do umów międzynarodowych (por. jeżeli chodzi o Polskę, konwencję helsing-forską z dn. 19. VIII. 1925 r., Dz. U. R. P. z 1927 r., Nr. 75, poz. 656), ale zagadnienie to, jako zagadnienie pościgu raczej, należy bliżej do materyj związanych z morzem te-rytorjalnem. Zaznaczyć tu należy wszakże, że w nauce i praktyce jest sporną kwest ja, czy prawo pościgu jest częścią powszechnego prawa międzynarodowego, czy też normą wyjątkową, partykularną, wymagającą porozumienia międzynarodowego, albo co najmniej ustalonych zwyczajów.

Tutaj należy się jeszcze wzmianka co do urządzeń stałych, dotyczących rybołówstwa i eksploatacji innych bogactw morskich (korale, perły, gąbki) — o ile procedery te mają miejsce na pełnem morzu. Przyjmuje się, że uprawianie (w drodze stałego używania) procederów tych jest legalne i że stanowi ono wyjątek z zasady wolności mórz. Procederów takich spotyka się dość dużo na zachodzie Europy, w północnej Afryce, w okolicach Ceylonu, w Australji i t. d.

Kwestje sztucznych wysp na morzach i oceanach, podkopywania się w formie tuneli, czy szybów podziemnych pod pełnem morzem, pomijamy, jako należące dziś jeszcze raczej do sfery projektów.

Literatura: FedozzU La condition juridique dd navires de commerce. ,, Jłec. des Couts de VAc. de droit tnf.“ V (10). La Haye 1926.— Fontes juris gentium. Ed. Bruns. Berlin 1931. — GideU Le droit intemational public de la mer. Paris 1932. — Haute-feuitles Histoire des origines, des progrłs et des variations du droit maritime intemational. Paris 1868. — Higgins Pearce: Le rigime juridięue des navires de commerce. „Rec. des Cours V (30). La Haye 1929. — Jeasup: L'exploitation des riche-sses de la mer. „Rec. des CoursIV (29). La Haye 1929.— KlUbmrt Droit des gens modeme de VEurope. Stuttgart 1819.— Makoictki: Umowy międzynarodowe Polski. Warszawa 1936.— Ortolatu Rtgles intemationales et diplomatie de la mer. Paris 1843. — Sarna; Międzynarodowe publiczne prawo morskie. Kraków 1932.

Leon Babiński.

III. Morze terytorjalne.

1. Uwagi wstępne. W interesie bezpieczeństwa wybrzeża, zarówno pod względem sanitarnym, jak i policyjnym, celnym i wojskowym, oraz w interesie rybostanu przybrzeżnego i dla ochrony interesów gospodarczych ludności nadmorskiej, państwo, do którego należy wybrzeże, musi mieć możność rozciągnięcia swej władzy na części morza pełnego, przylegające bezpośrednio do wybrzeża. Ten pas morza, poddany władzy państwa nadbrzeżnego, nazywa się morzem terytorjalnem albo przy-brzeżnem (marę proximum, la mer terri-toriale, cotiire albo juridictionnelle, łerri-iorial waters albo maritime belt, Kiisten-gewdsser).

Władza, którą państwo nadbrzeżne rozciąga na swoje morze terytorjalne, ma ten sam charakter i taką samą treść, jak jego władza na lądzie stałym. Państwo posiada tam pełną suwerenność, może dowolnie zwężać lub rozszerzać zakres swej kompetencji i jest ograniczone w tym względzie jedynie ogólnie uznanemi normami prawa międzynarodowego. Dwa momenty zatem mają w danym razie doniosłość praktyczną: szerokość morza terytorjalnego i zakres władzy państwa.

2. Szerokość morza terytorjalnego. Zagadnienie to znajdowało w różnych epokach różne rozwiązania. Początkowo pojęcie morza terytorjalnego nie mogło się rozwinąć, ponieważ uważano, że całe morze pełne, począwszy od brzegów, jest morzem cesarza. Później, władcy różnych krajów nadmorskich, wyemancypowawszy się z pod bezpośredniej zależności od władzy cesarskiej, zaczęli wysuwać roszczenia do panowania nad mniej lub więcej szerokiemi połaciami morza, omywającego ich pobrzeże. Tak więc na morzu Sródziemnem, jak to wiemy od Bartolusa, szerokość morza terytorjalnego wynosiła ioo mil, co odpowiada 150 km (reguła włoska). Na morzu Pół-nocnem uważano, że morze terytorjalne sięga aż do linji horyzontu widzialnej z brzegu (rayon visuel, usque ad visum ho-minis), albo, jak u Skandynawów, od punktu skąd można dojrzeć ląd stały z pokładu statku (landkenning). Wreszcie Anglicy twierdzili, że ich morze terytorjalne było ograniczone linją, dzielącą morze na połowę (la ligne mediane).

Nowoczesna zasada została po raz pierwszy sformułowana przez ambasadorów holenderskich w Londynie w 1610 r., w tym mianowicie duchu, że morze terytorjalne sięga tak daleko, jak daleko sięga strzał armatni z baterji istotnie znajdującej się na wybrzeżu. To znaczy, że, jeżeli takiej