Magazyn6201

46

NIEMCY

następujące pasy wzniesień: Ardeny, Eifel, Sieben Gebirge, Westerwald (Fuchskanten: 657 m) Rothaar G. (Kahler Astenberg — 841 m), Las Teutoburski (468 m); Huns-riick (816 m), Taunus (Feldberg — 880 m), Vogelsberg (Taufstein — stary wulkan — 774 m), Kniill G. (632), Meissner (749), Solling (528), Wezerskie Wzgórza (437) i góry Wiehen (319) pomiędzy któremi przecięła się Wezera, tworząc t. zw. Wrota Teu-toburskie (Porta Westphalica). Tędy Germanie przeszli na nizinę północną. Następny pas rozpoczyna się w Alzacji w Wogezach i ciągnie się przez Hardt i wyżynę Palaty-natu, Odenwald, Spessart i Rhón (950 m); wreszcie ostatni zaczyna się już na prawym brzegu Renu i obejmuje Czarny Las (Schwarzwald: Feldberg— 1 493 m), Jurę Szwabską: Rauhe Alb — 1 015 m) i Jurę Frankońską (689 m) opierającą się na płn.-wsch. o Góry Smrekowe. (Fichtelgebirge: 1 051 m). Wszystkie te cztery pasy wyżyn, poprzerywane przez Ren i jego dopływy opierają się o przebiegający wpoprzek nich Las Turyński (916 m — Thiiringer Wald), łączący się na południu przez Las Frankoński ze wspomnianemi już Górami Smreko-wemi. Linja tektoniczna tych wyżyn biegnie z północnego zachodu ku połudn.-wschodowi, a przedłużeniem jej w tym samym kierunku jest Las Czeski (1 462 m), wraz z Lasem Bawarskim (1 457 m). Góry Smrekowe stanowią węzeł na skrzyżowaniu, gdyż dalszym ciągiem Lasu Frankońskiego w kierunku wschodnim są Góry Rudawy (Erzge-birge — 1 213 m), oddzielone od gór Łużyckich (Lausitzer G. — 792) i Olbrzymich (Riesen G.) ze Śnieżką (Schneekoppe — 1 603 m), doliną erozyjną rzeki Łaby (Elbę), głęboko wciętą w Łabskie Góry Piaskowcowe (Elbsandstein G.) tworzącą na tym odcinku malowniczą t. zw. Saską Szwajcarję.

Poza opisanym trójkątem, klinowato wciskającym się w zachodnią część niziny północnej i na wschód od północno-wschodniej strony klina, leży osobno masyw górski Harz kształtu eliptycznego, stromo spadający na wszystkie strony. Są to stare góry fałdowe, zniszczone wskutek denudacji. Najwyższy szczyt Brocken, wznosi się do 1 142 m. Ponieważ te góry są najdalej wysunięte na północ, tworzą one ulubiony cel turystyki. Znaczne bogactwa kopalne tych gór (srebro, żelazo, ołów, miedź, sole potasowe, arszenik, gips i kamienie budowlane) przyczyniły się do tego, że góry Harzu owiane są wieloma podaniami mitologicznemi. Leżą tam też liczne miejscowości lecznicze i klimatyczne.

3.    Wyżyna południowo-niemiecka jest tworem erozji wód spływających z Alp ku północy. Wody te, oprócz Renu na zachodzie, nie znajdują ujścia do morza Północnego, względnie Bałtyku, gdyż natrafiają na barjerę Lasu Szwabskiego, Lasu Frankońskiego, Lasu Bawarskiego i Lasu Czeskiego, którą podcina Dunaj, chwytając wszystkie odpływy z Alp i odprowadzając ich wody ku wschodowi. Naogół wyżyna ta wznosi się od 500 do 1 200 m n. p. m. i pokryta jest formacjami kenozoicznemi.

4.    Południową krainę górską stanowi pas grzbietów Alpejskich, we wschodniej swej części zbudowany symetrycznie. Alpy należą do młodych gór fałdowych, których wypiętrzenie rozpoczęło się w miocenie i trwało aż do końca epoki trzeciorzędowej. Na południe od wyżyny bawarskiej Alpy składają się ze środkowego pasa krystalicznego, obramowanego po obu stronach pasmami gór niższych, zbudowanych ze skał wapiennych. Dla szczegółów o Alpach odsyłamy czytelnika do artykułu „Alpy“. Zaznaczymy tylko, że północne pasmo składające się z Alp Algaw-skich (Allgauer A.), Północno-Tyrolskich wapiennych (Zugspitze: 2963 m), Salzburskich wapiennych (Watzman: 2 652 m) opada dość stromem zboczem do wyżyny Bawarskiej. Najwyższym szczytem Rzeszy jest obecnie Grossglockner (3 798 m).

Z naciskiem wszakże stwierdzić trzeba, że wytknięte powyżej pasy tektoniczne oparte są li tylko na hipsometrji, podczas gdy powinowactwo geologiczne tych wyżyn jest skomplikowane i przedstawia zgoła inny obraz. Pod tym względem występują cztery pasy równoleżnikowe: 1) północny — dy-luwjalny; 2) środkowy — paleozoiczny (przeważnie dewon, poprzerywany skałami wybu-chowemi: granity, porfiry i gneisy), mezo-zoiczny (trias i jura), oraz archaiczny (gnejsy), zaś w górnej dolinie Renu alu-wjalno-dyluwjalny; 3) Wyżyny południowo Bawarskiej: mioceński i phoceński; 4) górski pas młodych fałdowań alpejskich: w środku — archaiczny, na krawędziach północnych — mezozoiczny i kenozoiczny, przeważnie wapienny.

Jak widać z powyższych uwag, terytorjum Rzeszy Niemieckiej charakteryzuje wybitna