Magazyn6101

65

NIEMCY

niach wódz całej partji wybierany jest przez zgromadzenie członków".

Wypróbowaną już w partji zasadę wodzostwa rozbudowywano w ustroju hitlerowskim stopniowo. Pierwszym krokiem była ustawa z 24. III. 1933 „dla usunięcia niedoli niemieckiego ludu i państwa". Ustawa ta daje rządowi na czas do 1. IV. 1937 władzę ustawodawczą, przyczem rząd przy wydawaniu ustaw nie jest skrępowany konstytucją i może wydawać ustawy sprzeczne z nią (a nie może jedynie zmienić przepisów konstytucji o kompetencjach prezydenta Rzeszy oraz znieść Reichstagu i Reichsratu). Ustawy wygotowuje i ogłasza kanclerz Rzeszy, który w ten sposób zyskał w rządzie stanowisko naczelne. Ustawę tę w dniu 30. I. 1937 przedłużono na dalsze 4-lecie.

Zkolei rozszerzyła kompetencję kanclerza ustawa z 7. IV. 1933 o ujednoliceniu (Gleichschaltung) Rzeszy i krajów likwidująca federalizm niemiecki. Wedle tej ustawy w krajach istnieją namiestnicy Rzeszy mianowani przez prezydenta na wniosek kanclerza. W Prusiech namiestnikiem Rzeszy jest z urzędu kanclerz, który może swoje prawa namiestnika przelać na pre-mjera Prus. Namiestnicy powołują i odwołują rządy krajowe. W ten sposób przez instytucję namiestników Rzeszy, poddano dotąd samodzielne kraje centralnemu rządowi. Ustawa zaś z 30. I. 1934 likwidująca parlamenty krajowe, poddając rządy krajowe rządowi Rzeszy, a namiestników nadzorowi służbowemu ministra spraw wewnętrznych Rzeszy, zlikwidowała ostatnie resztki federalizmu.

Taż sama ustawa z dnia 30. I. 1934 uchwalona przez Reichstag w rocznicę dojścia Hitlera do władzy „o przebudowie Rzeszy" upoważniła rząd Rzeszy do tworzenia nowego prawa konstytucyjnego, a więc zniosła nawet to szczątkowe skrępi iwanie konstytucją jakie było zawarte w ustawie z 24. III. 1933-

Wydana w przeddzień śmierci Hinden-burga 1. VIII. 1934, ogłoszona w dniu jego śmierci, ustawa „o głowie państwa Rzeszy Niemieckiej" przelała na kanclerza noszącego odtąd na wewnątrz tytuł Fiihrer und Reichskanzler wszelkie dotychczasowe uprawnienia prezydenta Rzeszy, a więc dała mu już pełną władzę. Wódz i kanclerz jako następca prawny prezydenta Rzeszy powołuje bowiem i odwołuje rząd, rząd zaś ma pełnię władzy ustawodawczej, a nawet ustrojodawczej i nie jest skrępowany istnieniem parlamentu, federalizmu czy samorządu. W ten sposób rząd ma pełnię władzy, a kanclerz ma pełną swobodę ustalenia i zmienienia składu rządu.

Z prawnego punktu widzenia tego rodzaju ustrój jest dyktaturą, albowiem oddaje pełnię władzy w ręce jednego człowieka me skrępowanego ani wiarą w istnienie pewnych praw naturalnych, ani prawem pożyty wnem. Niemcy jednak nie ujmują tego ustroju jako dyktatury, lecz określają go jako wznowienie starogermańskiego stosunku wodza do jego drużyny (Fiihrer und Gefolg-schaft), w którym wódz ma pełnię władzy nad drużyną, a drużyna ma pełnię zaufania do wodza. Ujmują więc ten stosunek raczej socjologiczno-psychicznie, niż prawnie.

Zasady wodzostwa nie ograniczono jednak do najwyższego czynnika w państwie, lecz przeniesiono ją odpowiednio na stosunek kierownika każdej jednostki państwowej do pomocników i ciał kolegjalnych w tych jednostkach. W szczególności wszędzie na czele jednostek samorządu teryto-rjalnego, gospodarczego i kulturalnego postawiono Fiihrera, który jest bądź mianowany przez Fiihrera Rzeszy, bądź przez swego bezpośredniego przełożonego, bądź też jest Fiihrerem z urzędu odpowiedni minister, a więc także czynnik wychodzący z nominacji Fiihrera Rzeszy. Organy kolegjal-ne, współpracujące z takimi Fiihrerami, pochodzą bądź z nominacji, bądź też w części wchodzą doń jako wiryliści kierownicy partji hitlerowskiej na dane jednostki terytorjal-ne lub kierownicy odpowiedniej organizacji fachowej partji. Organy te nie mają kompetencji stanowczej, lecz jedynie doradczą, zwykle niema wogóle głosowania t. zn. członkowie rady wypowiadają jedynie swoje indywidualne opinje, z których swobodnie i wedle własnego uznania korzysta szef danej jednostki.

Na tych zasadach oparto budowę wszystkich jednostek prawno-publicznych. W szczególności na tych zasadach oparto budowę stanu rolniczego (stan żywicieli państwa — Reichsnahrstand) utworzonego ustawą z 14. VII. 1933 i 13. IX. 1933. Na tych zasadach oparto samorząd kulturalny zespolony ustawą z 22. IV. 1933 w Reichskulturkam-mer. Na tych zasadach oparto samorząd terytorjalny (ustawa gminna z 30. I. 1935).

Encyklopedia nauk politycznych. 5