Magazyn6P901

491

POLSKA

Wróblewski, a która wyjechała 30. VII. do Baranowicz, a powróciła do Warszawy bez rezultatu 4. VIII. Dopiero w dziesięć dni później 14. VIII. udała się do Mińska delegacja t. zw. sejmowa, złożona z sześciu posłów z różnych ugrupowań oraz czterech delegatów rządu pod przewodnictwem posła ze stronnictwa Piasta i podsekretarza stanu spraw zagranicznych Jana Dąbskiego. Chociaż wojska bolszewickie były iuż pod samą Warszawą, rząd polski zachował pełny optymizm, co wyraziło się zarówno w projekcie rozejmu, jaki przewodniczącemu delegacji wręczył szef sztabu generał Tadeusz Rozwadowski, jak i w proponowanej linji granicy wschodniej, naogół zgodnej z linją drugiego rozbioru, którą wykreślił własnoręcznie na mapie minister spraw zagranicznych ks. Sapieha. Delegacja polska, pracując w Mińsku w najgorszych pod każdym względem warunkach, pozbawiona łączności z rządem i początkowo nieświadoma odniesionego zwycięstwa, potrafiła się oprzeć naciskowi bolszewików i nie dała się zmusić do zawarcia ani pokoju ani rozejmu, a Dąbski stał na stanowisku, że „zły traktat jest zawsze czas podpisać".

Tymczasem położenie wojskowe zmieniło się zasadniczo. 6. VIII. Wódz Naczelny powziął historyczną decyzję o obronie Warszawy, a od 15. VIII. szala wyraźnie przechyliła się na stronę polską, bolszewicy zostali z pod Warszawy odparci. W ciągu września wojska polskie posuwały się wciąż na wschód przywracając prawie całkowicie stan rzeczy z okresu przed wyprawą kijowską. 20. IX. osiągnięta została linja Zbrucza, 25. IX. odebrane Grodno, 30. IX. Baranowicze, Nowogródek i Lida. Następnie armja polska ruszyła ku granicy łotewskiej, pozostawiając narazie na uboczu okupowane 20. VIII. przez Litwinów Wilno, które później 9. X. zajął generał Lucjan Żeligowski.

Wobec decydujących zwycięstw polskich przerwano rokowania, prowadzone w Mińsku, a wznowiono je dopiero 21. IX. w Rydze. Na czele delegacji polskiej stał w dalszym ciągu Jan Dąbski, a w skład jej do czasu zawarcia rozejmu wchodzili posłowie sejmowi Norbert Barlicki, Stanisław Grabski i Władysław Kiernik oraz urzędnicy ministerjalni i przedstawiciele wojskowości, po zawarciu rozejmu delegację tworzyli obok Dąbskiego tylko rzeczoznawcy z poszczególnych ministerstw. Delegacji rosyjskiej przewodniczył Adolf syn Abrahama Joffe. W wyniku rokowań 5. X. zawarto rozejm, 12. X. podpisana została umowa ro-zejmowa, 18. X. nastąpiło zawieszenie broni na całym froncie, a w pół roku później 18. III. 1921 podpisano traktat pokoju.

Najważniejszą była, rzecz jasna, sprawa ustalenia wschodniej granicy Polski. W Radzie Obrony Państwa i w łonie delegacji polskiej przeważył pogląd, że należy rewindykować tylko te ziemie, które będzie można stosunkowo łatwo zasymilować pod względem państwowym i narodowym, że w szczególności nie należy tworzyć w Polsce autonomicznej Białorusi, a Mińsk trzeba pozostawić Rosji, aby irredenta białoruska była przeciwrosyjska nie zaś przeciw-polska. Stąd to w Rydze granica nie została ustalona na wschodzie tak daleko, jak szła proponowana przez Dmowskiego linja Komitetu Narodowego, która obejmowała Białoruś wraz z Mińskiem. Zawarty w Rydze pokój był rezygnacją Polski z planów Naczelnika Państwa utworzenia niezawisłego państwa ukraińskiego i białoruskiego.

9. Konstytucja marcowa. Uchwalenie konstytucji poprzedziły prace przygotowawcze, trwające lat cztery. Pierwszy projekt opracowany został przez komisję sejmowo-konsty-tucyjną, powołaną 17. I. 1917 przez Tymczasową Radę Stanu. Według generalnego referenta komisji prof. Józefa Buzka był to kompromis pomiędzy ustrojem czysto mo-narchicznym, a ustrojem moiiarchiczno-par-lamentarnym z zapewnioną w każdym razie przewagą króla i rządu nad sejmem. Następne projekty, opracowywane począwszy od stycznia 1919, stały już na gruncie ustroju republikańskiego. Powołana 25. I. 1919 przez prezydenta ministrów Paderewskiego komisja rzeczoznawców pod przewodnictwem Michała Bobrzyńskiego, zwana „Ankietą w sprawie projektu konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej" opracowała w czasie od 19. II. do 12. III. własny projekt wraz z motywami. Władza zwierzchnia w państwie, według projektu Ankiety, należy do narodu; organami narodu są w zakresie ustawodawstwa sejm, w zakresie władzy wykonawczej Prezydent Rzeczypospolitej, w zakresie wymiaru sprawiedliwości niezawisłe sądy. Prezydent Rzeczypospolitej jest obierany na lat siedem przez Zgromadzenie Narodowe, złożone z elektorów