Magazyn6T901

Biblioteka Główna UMK

Nllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

300044416132

POLSKA

530

czy burmistrz zostanie ustanowiony. Poza zakresem samorządowym przełożeni gminy załatwiają jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością sprawy w charakterze organów wykonawczych władz administracji ogólnej lub jako te władze.

Organem stanowiącym i kontrolującym samorządu powiatowego jest rada powiatowa, złożona z członków wydziału powiatowego i radnych, których wybierają kolegja wyborcze, złożone z radnych oraz członków zarządów gmin wiejskich i miast niewydzie-lonych z powiatowego związku samorządowego. Członków wydziału powiatowego, t. zn. orgunu zarządzającego i kontrolującego, wybiera rada powiatowa w głosowaniu tajnem i stosunkowem. Członkowie zarządów gminnych i miejskich oraz sołtysi i podsołtysi nie mogą wchodzić w skład wydziału powiatowego. Przewodniczącym jest starosta powiatowy, a więc obowiązuje zasada zespolenia.

Samorząd wojewódzki nie został dotąd powszechnie i jednolicie urządzony. Pewnego rodzaju surogatami są rady i wydziały wojewódzkie. W województwach poznań-skiem i pomorskiem istnieją sejmiki wojewódzkie, złożone z delegatów, wybranych przez miejskie i powiatowe organy stanowiące, tudzież wydziały wojewódzkie z wyboru sejmików, bieżącemi sprawami zarządza starosta krajowy wybrany przez sejmik.

Gminy miejskie i wiejskie oraz powiatowe i wojewódzkie związki samorządowe mogą się łączyć dobrowolnie w związki międzykomunalne dla pewnych specjalnych zadań. Organami statutowemi są rada i zarząd.

Osobny ustrój administracyjny ma województwo śląskie, złożone z ziem Śląska Górnego i Śląska Cieszyńskiego (z przyłączone-mi w październiku 1938 ziemiami Śląska Zaolziańskiego), a wyposażone statutem organicznym z 15 lipca 1920 w samorząd i szeroką autonomję. Sejmowi śląskiemu, wychodzącemu z wyborów powszechnych, bezpośrednich, równych, tajnych i stosunkowych zastrzeżono wiele ważnych spraw do wyłącznego unormowania ustawowego (między innemi ustawodawstwo o ustroju władz administracyjnych), a ponadto dla pewnych spraw, ^:ak wprowadzenie podatków od produkcji lub monopoli na węgiel, wyroby hutnicze, chemiczne, cement dalej ograniczenia ilościowe wytwórczości śląskiej w powyższych dziedzinach, jest wymagana zgoda sejmu śląskiego.

Naczelnemi organami krajowej administracji są wojewoda i rada wojewódzka, która jest równocześnie organem zarządzającym i wykonawczym samorządu wojewódzkiego i zarazem kolegjalnym organem wojewódzkiej administracji ogólnej. Składa się ona pod przewodnictwem wojewody śląskiego z pięciu członków, wybranych przez sejm śląski.

Samorząd powiatowy, miejski i wiejski w górnośląskiej części województwa opiera się dotąd w zasadzie na ustawach z czasów pruskich, ale ze zmianami, wprowadzonemi już przez ustawy sejmowe. W cieszyńskiej części województwa niema samorządu powiatowego tak samo, jak go nie było za rządów austrjackich, natomiast w gminach wiejskich i miejskich samorządowym organem stanowiącym i kontrolującym jest wydział gminny z wyboru w głosowaniu po-wszechnem, tajnem i stosunkowem, a organem wykonawczym przełożeństwo gminne, złożone z naczelnika gminy i 3—9 radnych.

Konstytucja kwietniowa zalicza do samorządu gospodarczego izby rolnicze, przemysłowo-handlowe, rzemieślnicze, pracy, wolnych zawodów (jak izby adwokackie, nota-rjalne, lekarskie i t. p.), tudzież inne zrzeszenia publiczno-prawne w zakresie poszczególnych dziedzin życia gospodarczego. Ponad niemi zaś może osobna ustawa postawić Naczelną Izbę Gospodarczą, powołaną do rozważania zagadnień, dotyczących całokształtu życia gospodarczego, do opinjowa-nia projektowanych ustaw gospodarczych, tudzież harmonizowania poczynań w po szczególnych gałęziach gospodarstwa narodowego. ,

Literatura: Duch Kazimierz dr.: Z zagadnień konstytucji, dotyczących samorządu terytorialnego w Polsce. Warszawa 1932. — Grzybotc. ki Konstanty dr.i Samorząd zawodowy w Polsce. Kraków 1928. — Jaroszyński Maurycy dr.: Konstytucyjne podstawy samorządu terytorialnego w Polsce. Warszawa 1937. — Kumaniecki K. W. dr.: Ustrój państwowych władz administracyjnych na ziemiach Polski. Kraków I wyd. 1920, II wyd. 1921. — Tenże: Ustrój władz samorządowych na ziemiach Polski w zarysie.Warszawa—Kraków 1922.- Langrod Jerzy Stefan dr.: Sądownictwo administracyjne. Kraków 1928. — Panejko Jarzy dr.: Ustrój samorządu terytorjalnego w Polsce. Kraków 1928. — Starzeicski Madej dr.: Z zagadnień konstytucji kwietniowej. Kraków 1938. — Tenże.- O ordynacji wyborczej do Sejmu 1938. Kraków 1938. — Taubenschlag Gustaw: Organa ustrojowe samorządu miejskiego. Lódi 1938. — Wachholz Szczęsny dr.: Wolnoić i władza. Kraków 1936. — Wasiutyński Bohdan: Ustrój władz administracyjnych, rządowych i samorządowych (kilka wydań). Pozzuiń b. d.

Kazimierz Władysław Kumaniecki.