page0076

66

dzy nad niemi, stanowią świat, który dla umysłu trochę imaginacyjnego jest równie wielki, równie ważny, jak świat rzeczywistym zwany. Świadczą o tern poeci, powieściopisarze, artyści, marzyciele. Gdy życie zbyt staje się ciężkiem, szukamy w święcie ideału zapomnienia lub odwetu.

Jest więc łatwo zrozumiałem, że chciano, by myślenie stanowiło przedział między światem fizycznym a duchowym. Wielu znakomitych autorów przyjmowało myśl za pierwszy wstęp w krainę ducha. Materyą jest, co nie myśli. Kartezyusz w swoich Discours de la Methode (część czwarta) zauważa że może udać »iż nie posiada ciała, iż nie znajduje się na żadnym świecie ani żadnem miejscu, lecz nie może udawać, że nie myśli«. Wywnioskował stąd, że duch jego jest »sub-stancyą której całą treścią, istotą jest myśleć, która by być, nie potrzebuje żadnego miejsca, ani nie zależy od żadnej rzeczy materyalnej« krótko mówiąc że »dusza jest zupełnie odłączna od ciała« ¹).

*) Wspomnijmy mimochodem, że rozdział, który Kartezyusz ustanowić chce między postrzeganiem a myśleniem (ideation), da się zrozumieć tylko pod warunkiem, że się mu nie przyjrzymy zblizka i nie damy ścisłego określenia, czem jest myślenie. Istotnie, jeśli zauważymy, że myśl każda jest w pewnym stopniu repro-dukcyą wrażenia, dochodzimy do wniosku, że myśl spełniana przez duszę odłączną od ciała, byłaby myślą pustą, bez przedmiotu, byłaby to myśl nicości; jest więc nie do pojęcia. Zatem, tak już niebezpieczne kryteryum, jakiem posługuje się Kartezyusz, a mianowicie, że to co jasno pojmujemy jest prawdą — nie stosuje się do myśli,

http://rcin.org.pl