page0077

49

Mięczaki: Ślimaki Przodoskrzelne Grzebykoskrzelne.

szer. 1,5—3 cm), ma skorupę spiralnie skręconą, ze śpiczastym końcem i dużym szerokim otworem; rożki płaskie, 3-kątne. Pospolity u nas i wszędzie w Europie w wodach błotnistych; jajka w sznurowatych skupieniach na roślinach wodnych.

Tab. 15 fig. 11. Zatoczek rogowy

(Planorbis corneus), znacznie mniejszy (wys. skór. 9 — 12 mm, szer. 22 — 30 mm), ze skorupą tarczowatą, spiralnie skręconą w jednej płaszczyźnie, o otworze sierpowatym lub owalnym; rożki długie, nitkowate; noga krótka, okrą-gława. Pospolity w Europie północnej i środkowej.

2 Rząd. Przodoskrzelne (Prosobrancliiata).

Przeważnie morskie, zawsze ze sko- | Przeważnie drapieżne, niektóre paso-rupą, zwykle Z trwałem wieczkiem; oddy- j rzytne. Jest to najliczniejszy rząd ślima-chają skrzelami, umieszczonemi przed ków, obejmuje bowiem 9000 gatunków sercem; noga Z wyraźną, płaską po- • żyjących i 6000 kopalnych. Dzielimy go deszwą; pyszczek często wyciągnięty na kilka podrzędów. w trąbkę.

1 Podrząd. Grzebykoskrzelne (Ctenobranchiata).

Skorupa skręcona spiralnie, otwór jej często z rynienką lub kanałem dla cewki; przeważnie z wieczkiem; jedno skrzele grzebykowate, duże, przyrosłe całą długością do ścianki jamy płaszczowej; drugie zmarniałe; większość ma trąbkę wy-suwalną. Jest to największa grupa w rzędzie przodoskrzelnych, obejmuje bowiem prawie ²/₃ wszystkich gatunków: 5800 żyjących i 4000 kopalnych, rozmieszczonych w 4 grupach podług budowy języka i cewki oddechowej (syiona).

1. Taśmojęzyczne (Taenioglossa).

Tarka językowa wydłużona, wąska z ząbkami po 7 w poprzecznych szeregach; każdy ząbek na górnym brzegu zazębiony. Otwór oddechowy wyciągnięty w cewkę lub bez cewki; stąd 2 grupy: a) Bezcew-kowych (Holostomata) i b) Cewkowatych (Siphonostomata).

A. Bezcewkowe (Holostomata).

Tab. 15 fig. 12. Nalęgota żyworod-na cz. żyworódka (Paludina vivipara), największa z krajowych (wys. skór. 22— 40 mm, szer. 18—30 mm), z cienką, przeświecającą, stożkowatą skorupą z ro-gowem wieczkiem; rożki długie, cienkie; pyszczek wyciągnięty ryjkowato. W mu-listych wodach Europy płn. i śród.; u nas bardzo pospolita. Żyworodna; roślinożerna.

B. Cewkowate (Siphonostomata).

Tab. 15 fig. 13. Porcelanka taran-towata (Cypraea tigris), dość duża (wys. skór. do 10 cm), skorupa jajowata o skrętach wzajemnie się obejmujących, przyczem ostatni obejmuje wszystkie inne, tak że nazewnątrz wcale nie widać skrętów; otwór skorupy wąski o obu brzegach karbowanych, z obu stron wyciągnięty w kanał. Powierzchnia skorupy porcelanowo połyskująca. Zamieszkuje morza w Ind. Wsch.

Tab. 15 fig. 14. Porcelanka monet-

ka (Cypraea moneta), mała (wys. skór. 2,5—3 cm), o skorupie tak samo zbudowanej. Bardzo pospolita w oc. Indyjskim i Wielkim. W Afryce muszli jej używa się jako drobnej monety.

Tab. 16 fig. 1. Przyłbica czerwona (Cassis rufa), dość duża (wysok. 13—15 cm), o skorupie grubej i ciężkiej, brzuchatej, otwór wąski, wyciągnięty w krótki kanał, brzeg zewnętrzny

Atlas państwa zwierzęcego. Cz. III. — 4