page0082

?4    Scharff — Schaumbnrg

pokazując go za opłatą. W r. 1826 przybył do Warszawy i urządziwszy się w domu obok kościoła wizytek, pokazywał tenże ciekawym i bardzo zadowol-nionym mieszkańcom. Wydał z druku: Kurze (Jbersicht des Copernieani-schen Weltsystem (Toruń, 1824); toż samo po polsku wyszło w Warszawie 1826 r. Zawiera treściwy opis układu słonecznego podług Kopernika, w końcu z as znajduje się krótki życiorys tegoż.    F. M. 8.

Schamhorst (Gerhard Dawid von), pruski generał, urodzony roku 1756 w Hamelsee w Hannowerskiem, z początku oddać się zamierzał gospodarstwu rolnemu. Hrabia Sehaumburg-Lippe Biickeburg wyjednał mu atoli r. 1772 Wstęp do szkoły wojskowej w^r Wilhelmstein. W r. 1776 został podchorążym i przeszedł do pułku dragonów; r. 1780 został porucznikiem w pułku artylleryi hanowerskim i nauczycielem szkoły artylleryi, otworzonej wedle jego planu. W r. 1792—93 uczestniczył w stopniu kapitana w wojnie sprzymierzonych przeciwko Francyi. W r. 1794 wraz z garnizonem twierdzy Menin przerżnął się przez tłumy nieprzyjaciół i zaliczony do sztabu generalnego, porzucił służbę hannowerską i w r. 1801 w stopniu pułkownika artylleryi wszedł do służby pruskiej, za poradą księcia Brunszwlekiego i majora pruskiego Knesebek. Zostawszy kwatermistrzem sztabu generalnego w r. 1803, miewał odczyty o sztuce wojennej, które wielce wpłynęły na wyrobienie dobrych oficerów w^r armii. W r. 1806 lekko raniony w bitwie pod Jena i Auerstedt; później został wzięty w niewolę w Lubece, lecz wydany w^rraz z innymi przy zamianie jeńców, brał udział w' bitwie pod Iławą (Eylau). Po pokoju tylżyckim w stopniu generała, przeznaczony został na członka komissyi, inianov' anej do reorganizacyi armii i miał wydzielony zarząd ogólny wojsk, oraz inspekcyję twierdz 1810 roku. Działalność jego w owym czasie nader dla Pruss była pożyteczną. Utw^rorzył tak zwany Krumpersystem, wedle którego nowozaciężni, wyrobieni w ciągu 4 miesięcy na żołnierzy, mieli być rozpuszczonymi i ciągle nowym rekrutem zastąpionymi; przez co w .razie potrzeby, można było znakomitą siłę żołnierza mieć w pogotowiu na każde wezwanie. Skuteczność tego środka okazała się zaraz w r. 1813. Mianowany szefem sztabu armii pod w^rodzą Bliichera, uczestniczył w^r bitwie pod Grossgorschen; raniony w lędźwie, jadąc do Wiednia zmarł w^r Pradze w skutek złego opatrzenia owej rany r. 1813. Wydał: Hand-buch fur Offiziere (3 tomy, Hannower, 1787—90; nowe wydanie 1817—20); Tascbenbuch fur Offiziere (Hannower, 1793 i 1816 roku) -Keues militarisches Journal (Hannower. 1788); Militarische Denlwurdigkeiten (5 tomów. 1797 i 1805); Unlerricht des Konigs ton Preussen (Hannower, 1793); Die JWir-kung des Feuergewehrs (Berlin, 1813). Posąg ego przez Raucłća wykonany, wystawiony został r. 1822 w Berlinie na rozkaz króla. Życiorys jego pisali: von Boyen i Clausewitz.

Schaum (Maciej), rodem Szwed, służył w wojsku szwedzkiem, które pod dowództwem Delagardego, pomagało Szujskiemu przeciw' Polakom i Dymitrowi. Jako naoczny świadek wypadków zaszłych w Moskwie i współudziału Polaków', za powrotem do kraju opisał to wszystko i wydał w^r językach łacińskim i niemieckim, pod tyt..: Tragoedia Demetrio Moscopitica {Rostok, 1614, w 4-ce). Rossyjskie tłómaczenie umieszczone jest w Zbiorze ks. Oboleńskiego Ino-strannyje soczynenja i akty otnosiaszczysia k Rossyi (poszyt I, str. 1). F. n. S.

Schaumburg, właściwie Schauenburg, niegdyś hrabstwo w okręgu westfalskim nad Wezerą, graniczące z księztwem Kalenberg, hrabstwami Lippe, Ravensberg i z księztw^em Minden, przybrało nazwisko od zamku Schauenburg założonego przez Adolfa 1, przodka hrabiów Schauenburg' w początku XI wie-