page0094

ROZDZIAŁ V.

Określenie świadomości. — Stosunek podmiotu do przedmiotu.

Odłączywszy od świadomości to, czem ona nie jest, — spróbujemy określić, czem też jest. Trzy rozdziały poświęcimy temu studyum: ten i dwa następne.

O świadomości często wygłaszano teoryę, że świadomość przypuszcza stosunek między dwoma członami: podmiotem i przedmiotem i zasadza się właśnie na odczuciu tego stosunku. Pod mianem podmiotu rozumiemy to coś, co ma świadomość, przedmiotem zaś jest to, o czem mamy świadomość. Każda myśl więc zawierać ma podmiot i przedmiot, przedstawiciela i rzecz przedstawioną, s e n t i e n s i s e n s u m, jedną część czynną, drugą bierną. Część czynna działa na bierną, jaźń przeciwstawia się nie-jaźni.

Opinia ta jest prawie uprawniona w zwykłej mowie; gdy mówimy o naszych stanach świadomości, mówimy zwykle: »Mam świadomość, to ja mam świadomość« i przypisujemy naszemu ja, naszej osobowości, rolę podmiotu. Ale nie jest to stanowczy argument na korzyść powyższej opinii, jest to tylko zapewnienie, które po bliźszem rozpatrzeniu okazuje się bardzo kruchem.

http://rcin.org.pl