page0103

IMIONA

bohatera świeckiego czy emocjonalne powiązania rodzinne, a także ze względu na estetykę imienia, ładne brzmienie formy podstawowej czy pochodnych od niej wariantów. Innego rodzaju ekspresję wprowadzają przezwiska wskazujące na charakterystyczne, często negatywne cechy psychiczne lub fizyczne poprzez epitety czy nazwy metaforyczne.

Ekspresywne nacechowanie imion wyraża się ponadto w możliwości tworzenia od podstaw neutralnych różnego typu form pochodnych nacechowanych emocjonalnie przy użyciu nie spotykanej w innych kategoriach nazw osobowych wielości środków morfologicznych i fono-logicznych, jak derywacja redukcyjna (skrócenia), derywacja paradyg-matyczna (zmiana charakterystyki fleksyjnej imienia), bardzo rozbudowana w językach słowiańskich derywacja sufiksalna oraz palatalizacja i geminacja. Jedno imię może być używane w wielu wariantach.

Użycie form podstawowych czy pochodzących od nich wariantów zależy od typu kontaktu językowego. W sytuacjach oficjalnych stosowane są podstawowe formy imion, natomiast w stosunkach prywatnych, rodzinnych, towarzyskich używa się częściej form pochodnych, skróconych i spieszczonych.

Indywidualność imienia zakłada jego gramatyczną pojedynczość. W swojej podstawowej funkcji imię występuje wyłącznie w liczbie pojedynczej (singulare tantum).

HISTORIA IMION W POLSCE

Imiona używane w Polsce dawniej i współcześnie mają wielowiekową tradycję. Można wśród nich wyróżnić warstwę rodzimą pochodzenia słowiańskiego oraz warstwę imion zapożyczonych z innych języków, a reprezentowaną głównie przez antroponimię chrześcijańską. W okresie staropolskim doszło do radykalnej przebudowy pierwotnego, rodzimego systemu nazywania osób przez wprowadzenie imion chrześcijańskich w miejsce wcześniej panujących imion rodzimych. Proces przebudowy polskiej antroponimii trwał kilka wieków, od przyjęcia chrześcijaństwa po wiek XVI. W tym czasie współistniały w różnych proporcjach imiona rodzime razem z chrześcijańskimi. W okresie następnym, od XVI w. aż po czasy nam współczesne, w powszechne użycie weszły imiona z pochodzenia chrześcijańskie. Imiennictwo rodzime przetrwało w swojej podstawowej funkcji (tj. w funkcji imienia indywidualnego, pierwszego) w niewielkim procencie, o czym powiemy niżej, natomiast pozosta-

99