page0105

BABILON W ŚWIETLE SWYCH RUIN I SZTUKI 95

cie zbadać, by móc wydać sąd pod każdym wzglądem uzasadniony i wyczerpujący.

Zanim to nastąpi, musimy poprzestać na obrazie tej połowy ruin, którą dotychczas znamy; następne pokolenie będzie prawdopodobnie mogło pokusić się o obraz| całości.

Ale i ten fragment świetności Babilonu, który na podstawie dotychczasowych wykopalisk będę się starał krótko tu naszkicować, jest tego rodzaju, że zmusza do oddania hołdu budowniczym i artystom Babilonu — i daje pojęcie, czem była w rzeczywistości w dniach swej potęgi i chwały ta największa stolica, a zarazem i twierdza na Wschodzie. W lecie r. 1914 byłem już w Syrji i zamierzałem się wybrać do Mezopotamji dla studjów ruin tamtejszych; niestety, wojna światowa przeszkodziła temu, zmusiła mnie od odwrotu; w r. 1922 nadwerężone zdrowie nie pozwoliło mi z Syrji podjąć wyprawy do Bagdadu i Babilonu. Stąd też i szkic ten nie opiera się na autopsji, ale jest jedynie krótką syntezą wszystkich dotychczasowych prac o Babilonie, jakie tu w Warszawie były mi dostępne¹).

* *

*

Najstarszą nazwą Babilonu, którą spotykamy w dokumentach klinowych, jest śumeryjskie Ka-dingir-ra^k‘ równe babilońskiemu Bab-ilu, t.j. „brama boga“, lub później w liczbie mnogiej: Ka-dingir-d ingir^kl po bab.: Ba fali ani (stąd grecka forma: Ba[3o)ajbv) czyli „brama bogów“. Prócz tej nazwy zwyczajnej spotyka się w tekstach śumeryjskich i babilońskich inne poetyczne nazwania, jak np.: Tintir^kl = Subat balati (siedziba życia), Suanna^kl (ręka nieba) lub E^kl (miasto kanału).

A) Architektura Babilonu /. Topografja i historja ruin

Dzisiejsze ruiny starego Babilonu obejmują ogromne obszary (ryc. 248), położone na północ od osady Hille; leżą one głównie na lewym (wschodnim) brzegu Eufratu, między wioskami Bir Nun, Kuwejreś i Gimgime, a rozpadają się na grupy pagórków, zwanych Babil, el-Emkelibe, el-Kasr, el-Merkez, es-Sahn, Iśan 'Amran ( ='Amran ibn 'Ali), Iśan el-Aswad, Iśan el-Ahmar i el-Ehmere. Czy i o ile stary Babilon leżał także na zachodnim brzegu dzisiejszego Eufratu, nie jest rzeczą dość pewną, gdyż Eufrat zmieniał niejednokrotnie swe koryto, a i dziś bieg jego jest różny od dawniejszych. Cały obszar ruin, które napewno należały do stolicy Wschodu, obejmuje dziś co-

*) Najważniejszem jest obecnie dzieło : R. K o 1 d e w e y, Das wiedererstehende Babylon, Leipzig 1914; zasługują na uwagą: Layard, Niniwe und Babylon 1851; Oppert, Expedi-tion scientifiąue en Mesopotamie, Paris 1863; wreszcie H. Ras sam, Assur and the land of Nimrod, New York 1897.

http://rcin. org.pl